Het publiek onderschat de negatieve gezondheidseffecten van eenzaamheid

Ergens in de jaren 70 en 80 van de vorige eeuw begon het wetenschappelijk onderzoek naar de negatieve gezondheidseffecten van eenzaamheid op gang te komen.

Aanvankelijk overheerste nog de gedachte dat de gezondheidsproblemen eruit voortkwamen dat mensen niet genoeg sociale steun ontvingen. Maar later drong het besef door dat het meer ging om de afwezigheid van relaties waarin steun werd uitgewisseld, die het gevoel geven dat er anderen zijn waar je op kan rekenen, maar ook het gevoel dat jij iemand bent waar anderen op kunnen rekenen.

Daarmee werd ook duidelijk dat mensen negatieve relaties kunnen hebben, vaak meer vluchtig van aard, die een gevoel van onveiligheid uitlokken omdat ze in het teken staan van onderlinge competitie.

En we weten ondertussen veel over hoe het gemis aan relaties (sociaal isolement) en de aanwezigheid van competitieve relaties de stress van eenzaamheid voortbrengen en hoe die stress tot gezondheidsproblemen leidt. Er valt een lijstje op te stellen van de lichamelijke mechanismen waarlangs dat effect zich voltrekt:

1. hart- en vaatproblemen (hogere vasculaire weerstand),
2. verhoogde bloeddruk,
3. verhoogd cortisolniveau 's ochtends (het stresshormoon),
4. minder weldadige slaap,
5. slechtere werking van het immuunsysteem (en daardoor meer ontstekingen),
6. cognitieve achteruitgang en verhoogde kans op Alzheimer,
7. verhoogde kans op depressie.

Maar je kunt je afvragen in hoeverre die wetenschappelijke kennis tot het algemene publiek is doorgedrongen. Het lijkt soms alsof daar, ook door gebrekkige of verkeerde voorlichting, het zogenaamde medische model nog gangbaar is: als je ziek wordt, heeft dat een fysieke oorzaak en de oplossing bestaat er dan uit dat de dokter je beter maakt, door middel van "medisch handelen". Een pilletje of leefstijladviezen als meer bewegen en gezonder eten.

Het nieuwe onderzoek Social cure, what social cure? The propensity to underestimate the importance of social factors for health bevestigt die indruk. De onderzoekers legden mensen een lijst voor met 11 factoren waarvan de gezondheidsbeschermende werking bekend is. Je ziet ze in het plaatje opgesomd. Mensen werd gevraagd om die factoren te rangorden naar belangrijkheid.

De uitkomst is afgebeeld in de vorm van de rode stippen. We zien dat mensen denken dat niet roken de belangrijkste beschermende factor is en sociale steun de minst belangrijke. De groene stippen geven de rangordening weer zoals die naar voren komt uit een recente wetenschappelijke overzichtsstudie.

Wat meteen in het oog springt, is dat de twee sociale factoren, sociale steun en sociale integratie, in  die wetenschappelijke studie bovenaan staan. Terwijl ze bij de mensen die aan het (online-)onderzoek deelnamen op de laatste en de voorlaatste plaats staan.

Er lijkt dus nog wel een opvallend groot verschil te bestaan tussen de wetenschappelijke inzichten in het verband tussen eenzaamheid en gezondheid en de indruk die het publiek daarvan heeft.