Is het kwaad van de ongelijkheid voorgoed uit te bannen? Of gaan we van revolutie naar revolutie?

Is het kwaad van de ongelijkheid voor goed uit te bannen? Of verloopt de geschiedenis van revolutie naar revolutie?

Zulke gedachten krijg je als je het rapport Working For The Few. Political capture and economic inequality (pdf) leest, dat Oxfam heeft uitgebracht ter gelegenheid van het World Economic Forum 2014 in Davos. Dat rapport heeft al veel aandacht getrokken. Vooral door een aantal indrukwekkende feiten op te sommen over de mate van ongelijkheid in de wereld en over de toename van ongelijkheid in veel landen. Zoals:

• Bijna de helft van het totale vermogen in de wereld is in handen van niet meer dan een procent van de wereldbevolking.
• Het vermogen van de een procent rijkste mensen in de wereld bedraagt € 110 triljoen. Dat is 65 maal zoveel als het totale vermogen waarover de armste helft van de wereldbevolking beschikt.
• De rijkste 85 mensen in de wereld bezitten samen even veel als de armste helft van de wereldbevolking.
• Zeven van de tien mensen wonen in landen waar de economische ongelijkheid in de afgelopen 30 jaar is toegenomen.
• De rijkste een procent zag tussen 1980 en 2012 hun inkomensaandeel toenemen in 24 van de 26 landen waarover data beschikbaar zijn.
• In de Verenigde Staten eigende de rijkste een procent zich 95 procent toe van de totale welvaartstoename na de financiële crisis van 2009, terwijl de armste 90 procent er op achteruit ging.

Je mond valt er bij open. Hebben mensen dat door? En hebben ze door dat de wetgeving en regulering de rijken bevoordeelt? Ja, dat beginnen ze inderdaad door te krijgen. Het rapport maakt melding van onderzoek in Spanje, Brazilië, India, Zuid-Afrika, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten, dat laat zien dat een meerderheid van mening is dat de wetgeving de rijken bevoordeelt. In Spanje is dat zelfs 80 procent.

Oxfam noemt dit een gevaarlijke trend. En roept al die rijke lieden die in Davos bijeenkomen op om plechtig te beloven dat ze:

• Op zullen houden met belastingen te vermijden.
• Niet hun economische middelen zullen gebruiken om politieke gunsten te verwerven die de democratie ondermijnen.
• Al hun investeringen in ondernemingen en trusts openbaar zullen maken
• Er bij overheden op aan zullen dringen om hun belastingopbrengsten te gebruiken ten bate van gezondheidszorg voor iedereen, onderwijs en sociale bescherming voor alle burgers.
• Een behoorlijk loon zullen eisen in al die ondernemingen die ze in bezit hebben of controleren
• Andere economische elites op zullen roepen om mee te doen in deze beloftes.

Uiteraard doet het rapport ook aanbevelingen aan overheden, zoals strengere regulering van markten ten bate van houdbare en rechtvaardige groei en het terugdringen van de invloed van de rijken op het politieke proces. En, zonder dat woord te noemen, pleiten ze er voor om het voorbeeld van verzorgingsstaten ter harte te nemen. In plaats van verzorgingsstaten af te breken.

Wat moet je er van denken? Het zou wel erg naïef zijn om te verwachten dat de in Davos verzamelde rijke elite nu alle aanbevelingen van Oxfam overneemt. Zo van, sorry hoor, zo hadden we het niet bedoeld, we zullen ons leven beteren. Maar wat zegt dat dan over de loop van de geschiedenis?

Ik bedoel, ik ben midden in de Tweede Wereldoorlog geboren en dus vooral opgegroeid in en gevormd door die naoorlogse decennia. Precies die periode die Oxfam noemt als een voorbeeld van het succesvol samengaan van gelijkheid en toenemende economische groei. Ik heb daaraan het lang vanzelfsprekende gevoel overgehouden dat een gezamenlijk streven naar gelijkheid en welvaart niet een utopie is maar een praktisch realiseerbaar project. Ik vermoed dat ik dat gevoel deel met veel van mijn generatiegenoten.

Maar het wordt mij steeds duidelijker dat dat wel eens een te mooie voorstelling van zaken kan zijn. Dat de echte loop van de geschiedenis misschien wel veel meer een opeenvolging van revoluties is, afgewisseld door periodes van ijdele hoop op gelijkheid en welvaart.