Psychopathie en dominantie

Mensen die hoog scoren op een vragenlijst voor psychopathie hebben de neiging tot zelfoverschatting (grandioos zelfbeeld) en minachting voor anderen. En ze zien anderen als potentiële slachtoffers die ze ten eigen bate kunnen manipuleren. Anderen zijn minderwaardig en horen te worden gedomineerd. Daarbij gaat psychopathie samen met weinig empathie en een oppervlakkige charme. Er is een sterke overlap tussen psychopathie en narcisme. Zie De donkere drie: psychopathie, narcisme en Machiavellianisme.

Al die trekken samen zorgen er voor dat psychopaten het beste gedijen in contacten met anderen die hen nog niet goed kennen. Als relaties langer duren en persoonlijker worden, dan gaan de partners doorkrijgen wat voor vlees ze in de kuip hebben. En zullen ze zich als dat mogelijk is uit de relatie terugtrekken.

Vandaar dat wel gezegd wordt dat psychopaten altijd wisselende contacten nodig hebben en die ook zoeken. Ze handhaven zich beter in meer individualistische maatschappijen en in meer stedelijke omgevingen. Omdat ze ook oververtegenwoordigd zijn in de criminaliteitscijfers, verklaart dat voor een deel de criminaliteitsverschillen tussen stad en platteland. Zie bijvoorbeeld Psychopathy as an Adaptation van Stuart Kinner.

Dat gedijen in contacten met onbekende anderen blijkt ook uit de nieuwe studie Subclinical Primary Psychopathy, but Not Physical Formidability or Attractiveness, Predicts Conversational Dominance in a Zero-Acquaintance Situation.

De onderzoekers lieten mensen die elkaar niet kenden tien minuten lang met elkaar converseren. Waarna ze analyseerden wie in die gesprekken het meest dominant waren. Dat wil zeggen, wie het meest aan het woord waren, het meest bepaalden waarover gepraat werd en het meest anderen interrumpeerden.

Je kunt verschillende kenmerken bedenken die dan van belang zouden kunnen zijn. In dit onderzoek werd gekeken naar fysieke aantrekkelijkheid, fysieke indrukwekkendheid (formidability), sociaal-economische status en prestige.

Maar de onderzoekers namen ook een psychopathievragenlijst af, die je hier ook zelf kunt invullen. Voorbeelden van uitspraken waarvan je moet aangeven of je het er mee eens of oneens bent, zijn:

• Success is based on survival of the fittest; I am not concerned about the losers
• In today's world, I feel justified in doing anything I can get away with to succeed
• People who are stupid enough to get ripped off usually deserve it

Degenen van de proefpersonen die hoger scoorden, hebben dus meer psychopathische trekken.

Het bleek toen dan van al die kenmerken alleen de mate van psychopathie voorspellend was voor de mate van dominantie in die gesprekken. Niet status of prestige of fysieke verschijning, maar alleen de mate van psychopathie.

Kennelijk is zo een setting van een gesprek met onbekenden precies de omgeving waarin de psychopaat geprikkeld wordt tot overheersing. Het is een situatie waarin je ook zou kunnen overwegen om als gelijken met elkaar om te gaan. Als je nog niets van elkaar weet, zou dat ook het uitgangspunt kunnen zijn. Maar daarvoor zou een psychopaat nooit kiezen. Je moet domineren, want anders doen anderen dat.

Bedenk daarbij dat we in een maatschappij leven waarin veel van dit soort situaties voorkomen, vooral in de sfeer van werk en organisatie. Dat zou kunnen betekenen dat psychopaten een meer dan gemiddelde invloed hebben op de uitkomsten daarvan.