Hoe komt het dat we zoveel last hebben van narcistische leiders?

Als je het nieuws een beetje volgt, dan kun je zomaar op het idee komen dat we in de wereld van bedrijfsleven, overheid en politiek veel last hebben van narcistische leiders. Anders gezegd: het lijkt wel alsof narcisten een grotere kans hebben om leider te worden, maar slecht functioneren als ze eenmaal die positie hebben verworven.

Eerder onderzoek wees al uit dat narcisten in groepsdiscussies gemakkelijk als leider naar voren komen. Naar het oordeel van de andere groepsleden en van onafhankelijke waarnemers. Zie het bericht Zijn narcisten goed in verwerven van leiderschap en slecht in uitoefenen daarvan?

Nu is er nieuw onderzoek dat hier meer inzicht in verschaft. Zie The Leader Ship is Sinking: A Temporal Investigation of Narcissistic Leadership (betaalpoort). Het blijkt namelijk dat narcisten in groepen van mensen die elkaar nog niet goed kennen, en waar geen leiders zijn aangewezen, door de andere groepsleden meer als leiders worden gezien en meer leiderschapskwaliteiten krijgen toegedicht. Dat laatste slaat op het zogenaamde transformationele leiderschap, dat er o.a. uit bestaat dat je een visie hebt op wat er moet gebeuren en dat je mensen weet te inspireren en te motiveren.

Maar na verloop van tijd verandert dat beeld volledig. Mensen leren elkaar beter kennen en de andere groepsleden krijgen door wat voor vlees ze in de kuip hebben. Visie, inspiratie en motivatie blijven belangrijk voor de oordelen over wie leiderschapskwaliteiten heeft. Alleen: narcisten worden steeds minder gezien als dragers van die kwaliteiten.

Het blijkt dus dat narcisten goed in staat zijn om zulke kwaliteiten voor te wenden in situaties waarin mensen nog weinig ervaring met hen hebben. Ze zijn daartoe ook gemotiveerd, omdat een leiderschapspositie hen de kans geeft om macht over anderen uit te oefenen en daar zijn ze op uit. Die ervaring leidt er dan vervolgens toe dat ze door de mand vallen. Naar hun daden te oordelen, blijken ze namelijk aan egoïsme, arrogantie, zelfoverschatting en een gebrek aan empathie te lijden.

De onderzoekers herhaalden hun onderzoek met mensen die elkaar al wel kenden. En toen bleek dat narcisten al vanaf het begin door de andere groepsleden niet als leiders werden gezien. De eerder opgedane ervaringen waren al voldoende om door te hebben dat ze slechte leiders zouden zijn.

Kortom, de kans dat narcisten leider worden en leider blijven is het grootst bij een vlottende samenstelling van de groep of de organisatie. Of wanneer ze zelf op tijd van organisatie wisselen. Lijken die voorwaarden niet een beetje op de omstandigheden die we in ons bedrijfsleven, ons openbaar bestuur en onze politiek kunnen waarnemen? Dat zou dan verklaren waarom je zomaar op dat idee komt waarmee ik dit bericht begon.