woensdag 14 juli 2021

Het gemeenschapswereldbeeld en het statuscompetitieve wereldbeeld in de politiek - En in de strijd om de democratie

De strijd om de democratie is een strijd tussen twee wereldbeelden, het gemeenschapswereldbeeld, waarin de democratie wordt omarmd, en het statuscompetitieve wereldbeeld, waarin de democratie hoort te worden afgeschaft. Het onderliggende onderscheid is dat tussen het beeld van een veilige wereld, waarin je kunt vertrouwen op de goedwillendheid van anderen, en het beeld van een onveilige wereld, waarin anderen jou of jouw groep vijandig gezind zijn.

In het gemeenschapswereldbeeld is de steun voor de democratie vanzelfsprekend. Als je dat wereldbeeld aanhangt, dan wil je dat iedereen meetelt en ga je ervan uit dat anderen dat ook willen. En de democratie is de institutionele vormgeving van die morele intuïtie van het iedereen telt mee.

Daartegenover ben je een tegenstander van de democratie als je gelooft dat de wereld onveilig is, dat er vijanden zijn die jou en jouw groep bedreigen. Het iedereen telt mee van de democratie zou immers de deur openzetten voor jouw vijanden om aan de macht te komen. Daartegen moet je je verdedigen en dat kan alleen door zelf de macht te grijpen, om zo die vijanden onder de duim te kunnen houden. Je wilt geen democratie, maar een statushiërarchie waarin jij en je groep aan de top staan, om zo anderen te overheersen en te onderdrukken. Denk aan het bericht Met een statuscompetitief wereldbeeld vind je dat anderen horen te worden onderdrukt, door hen burgerrechten te onthouden of door middel van fysiek geweld.

In beide gevallen is er de algemeen-menselijke hang naar veiligheid. In het gemeenschapswereldbeeld wordt die veiligheid geacht aanwezig te zijn. In het statuscompetitieve wereldbeeld moet de veiligheid worden bevochten door anderen zoveel mogelijk onder de duim te houden.

Mensen kunnen meer of minder stabiel verschillen in het beeld waarmee ze naar de wereld kijken, misschien samenhangend met eveneens min of meer stabiele persoonlijkheidskenmerken. Maar daarnaast zijn er natuurlijk omgevingsinvloeden. Doordat sociale omgevingen reëel kunnen verschillen in de mate van veiligheid. Of doordat mensen verschillend geïnformeerd zijn over hoe veilig of onveilig hun wereld is.

Dat alles wijst erop dat het voor het behoud van de democratie belangrijk is dat mensen zich voldoende veilig voelen en daardoor in staat zijn om dat gemeenschapswereldbeeld te omarmen. Vandaar het belang van een politiek die mensen zoveel mogelijk bestaanszekerheid verschaft. Want toename van bestaansonzekerheid wakkert het statuscompetitieve wereldbeeld aan, blijkend uit de groei van de aanhang van rechtsextremistische partijen. En is dus een bedreiging voor de democratie.

En het wijst erop dat er politieke leiders, of zij die dit willen worden, kunnen opduiken die aan de macht proberen te komen door aan te haken bij bestaande onveiligheidsgevoelens. En die gevoelens aan te wakkeren. De kans is groot dat het dan gaat om narcistische politici, omdat die so wie so grote aanhangers zijn van het statuscompetitieve wereldbeeld

Er is nu de nieuwe studie Activating Animus: The Uniquely Social Roots of Trump Support, die laat zien dat de narcist Donald Trump op die manier in de Verenigde Staten aan de macht kwam. Het blijkt dat de, in 2011 gemeten, mate van vijandigheid tegenover met de Democraten verbonden groepen (Afro-Amerikanen, Latijns-Amerikanen, Moslims en lesbiennes en homoseksuelen) sterk voorspellend was voor de steun voor Trump in 2017 en 2018. 

Terwijl dat verband er niet was voor de steun voor andere Republikeinse politici. Trump haakte als enige in op de bestaande vijandigheidsgevoelens ('Stand back and stand by': Rhetoric some call racist has marked Trump's entire presidency) en wist zo niet alleen aan de macht te komen, maar ook de Republikeinse partij over te nemen.

En we hebben gezien, en zien nog steeds, hoe dat statuscompetitieve wereldbeeld onvermijdelijk samengaat met het pogen om de democratie om zeep te helpen.

Zie ook nog eens Het gemeenschapswereldbeeld en het statuscompetitiewereldbeeld in de politiek - Over Biden-stemmers en Trump-stemmers voor het opvallend grote verschil in wereldbeeld tussen Biden-stemmers en Trump-stemmers.

Geen opmerkingen: