Empathie en de duale menselijke sociale natuur

Jean Decety geeft een overzicht van het socioneurowetenschappelijk onderzoek naar empathie bij mensen. Mooi om zo'n overzicht te hebben, want er is zoveel dat je alles graag weer eens op een rijtje wilt hebben. Ik citeer de eerste alinea:

The experience of empathy is a powerful interpersonal phenomenon and a necessary means of everyday social communication. It facilitates parental care of offspring. It enables us to live in groups and to socialize. It paves the way for the development of moral reasoning and motivates for prosocial altruistic behavior.

En de afsluiting:

 ... systems that regulate parental behavior and affective processing interact with newer cortical systems to produce the flexible and generalized forms of nurturant care found among humans. On the one hand, this explains why humans care not only for their offspring and in-group members but also for strangers, and can also be motivated to uphold moral principles such as justice and fairness. On the other hand, one finds implications of the interaction between ancient evolutionary mechanisms and newer ones, subserving unique aspects of the human mind, in that ideologies, religious ideas can filter out, dampen, or inhibit our empathy for fellow human beings.

In die laatste twee zinnen is het "drama van het menselijke sociale gedrag" bondig onder woorden gebracht.

Aan de ene kant maken onze empathische vermogens het mogelijk dat we zorgzaam zijn voor anderen en niet alleen voor onze naasten. Ik moest daarbij denken aan een recente schatting van de wereldwijde omvang en economische waarde van vrijwilligerswerk (georganiseerd of informeel, ten behoeve van anderen buiten het eigen gezin). Als je alle wereldburgers die het laatste jaar vrijwilligerswerk hebben gedaan zou beschouwen als inwoners van een land ("Vrijwilligersland"), dan was dat land op China na het grootste land van de wereld. En de economische waarde van dat werk is het equivalent van 2,4 procent van de gehele wereldeconomie. Daarmee zou Vrijwilligersland de zevende economie van de wereld zijn.

Maar denk aan de andere kant aan de afzichtelijk grote aantallen slachtoffers van menselijk geweld wereldwijd. En aan al die huiveringwekkende slachtingen die alleen al in de twintigste eeuw en in de eenentwintigste eeuw tot nog toe hebben plaatsgevonden.

De mens is het meest goedaardige én het meest kwaadaardige dier ter wereld. En ja, dat maakt het tot een onophoudelijke opgave om te proberen dat goedaardige te laten overheersen.