Leefstijl, stress, eenzaamheid en de kans op dementie - Gezondheid en sociale omgeving (19)

We zijn nog steeds geneigd om dementie als een ouderdomsziekte te zien en het klopt dat de ziekte vooral bij ouderen voorkomt. Maar het lijkt er op dat het niet het ouder worden op zich is dat dementie veroorzaakt. Er zijn duidelijke aanwijzingen dat het uitmaakt hoe je geleefd hebt of onder welke omstandigheden je geleefd hebt. Dat betekent dat we de (voorspelde) toename van dementie niet alleen moeten toeschrijven aan de vergrijzing, dus aan de toename van de proportie ouderen van de totale bevolking. Het blijkt er ook om te gaan hoe die ouderen geleefd hebben voor ze oud waren.

Zo waarschuwden twee maanden terug vier hoogleraren van de VU dat het aantal dementerenden tussen de 50 en de 60 jaar sterk zal toenemen en dat dat veroorzaakt wordt door een ongezonde leefstijl op jonge leeftijd. Het gaat met name om een leefstijl die de kans op obesitas en ouderdomsdiabetes op jongere leeftijd  verhoogt en dat soort leefstijl lijkt steeds meer voor te komen.

Maar daarnaast zijn er ook aanwijzingen dat de kans op dementie groter is als je gedurende je middelbare leven meer met stress te kampen hebt gehad. Dit bericht meldde dat daar nu in Engeland nader onderzoek naar begonnen wordt. Eerder onderzoek wijst al sterk in deze richting.

Zo is er dit onderzoek dat een verband laat zien tussen psychologische stress op middelbare leeftijd en de kans op dementie op latere leeftijd. Stress werd gemeten als gevoelens van ergernis, gespannenheid, zenuwachtigheid of angst of slapeloosheid in het dagelijks leven, zoals in verband met het werk, de gezondheid of gezinsomstandigheden. Vrouwen (mannen maakten geen deel uit van het onderzoek) werden 35 jaar gevolgd en toen bleek dat degenen die vaak stress ervaren hadden, een hogere kans op dementie hadden. Ook bij controle voor gezondheid, medicatie, roken, alcoholconsumptie, beweging, gewicht, sociaal-economische status, al of niet gehuwd zijn en al of niet kinderen hebben. In dezelfde lijn ligt onderzoek dat laat zien dat mensen met een stressgevoelige persoonlijkheid (neuroticisme) meer kans hebben om dementie te krijgen. Het biologische mechanisme kan met de activiteit van het stress-systeem (HPA as) te maken hebben en daardoor met het niveau van glucocorticoïde (het stresshormoon), met schade aan de hippocampus en met ontstekingsprocessen.

En uit dit pas verschenen onderzoek blijkt dat werkgerelateerde stress, zoals in beroepen met weinig controle over je werk en gebrek aan sociale contacten, voor zowel mannen als vrouwen de kans op dementie verhoogt.

Omdat stress ook in verband kan staan met leefstijl en daarmee met diabetes, zou het kunnen dat stress de algemene, onderliggende factor is. Dat zou in de lijn liggen van ander longitudinaal onderzoek waaruit blijkt dat stressvolle omstandigheden als eenzaamheid en sociaal isolement de kans op dementie vergroten. Zie hier en hier (fulltext achter de poort).

(Update. Zie over de vraag wat (psychologische) stress precies is, ook nog eens dit bericht en dit bericht over allostatische belasting.)

Dit alles betekent dat wijzelf, individueel en met zijn allen, van alles kunnen doen om dementie als toenemend gezondheidsprobleem terug te dringen. Meer beweging, gezonder eten, betere werkomstandigheden en meer sociale integratie. Kortom, een sociale omgeving creëren die beter bij ons past dan nu vaak het geval is.