Is "het streven naar eenzaamheid oplossen tegennatuurlijk"? Volgens Eric Schoenmakers wel

Eric Schoenmakers maakt een wel heel vreemde gedachtesprong. Hij bespreekt een analyse van de rol van eenzaamheid, onze aversie tegen sociaal isolement, in de menselijke evolutie. Het gaat om de studie Evolutionary mechanisms for loneliness. De auteurs laten daarin zien hoe wij als bij uitstek sociale dieren zijn geëvolueerd. En dat wij, net als andere groepsdieren, geselecteerd zijn op het vermogen om sociaal isolement als sterk negatief te ervaren. Want we hebben de samenwerking met vertrouwde anderen en de bescherming van die anderen nodig om te overleven. En als we geïsoleerd raken, slaat ons eenzaamheidsgevoel alarm. Doe iets om naar de groep terug te keren.

Die aanwezigheid van vertrouwde anderen was in het verleden voor onze overleving en onze reproductie zo essentieel, dat de evolutie het niet aan onze verstandelijke vermogen heeft overgelaten om te beoordelen hoe de stand van onze sociale relaties is. Ook zonder dat we daar over nadenken, vertellen onze emoties wat er aan de hand is. En ze sturen ons in de richting van herstel van relaties. Of eventueel in de richting van het zoeken en aangaan van nieuwe relaties. Dat is de evolutionaire functie van dat pijnlijke gevoel van eenzaam te zijn.

Maar wat concludeert Eric Schoenmakers daar uit? Dat het streven naar 'eenzaamheid oplossen' tegennatuurlijk is. Zie de laatste alinea van zijn voor het overige prima column. Wat kan hij daar mee bedoeld hebben?

Je zou zeggen dat die emoties ons er juist toe brengen om eenzaamheid op te lossen. Daar zijn ze voor "bedoeld". En dat blijkt Eric ook wel in te zien, want hij schrijft ook:

Op individueel niveau kan eenzaamheid wel bestreden worden. Volgens de evolutionaire kijk op eenzaamheid is het bieden van veiligheid hierbij essentieel.

Maar dan blijkt hij dus te bedoelen dat het oplossen van eenzaamheid op collectief niveau tegennatuurlijk is. Het streven dus naar een zodanige inrichting van onze maatschappij, van onze manier van samenleven, dat de kans dat mensen eenzaam worden kleiner is, dat zou dus tegennatuurlijk zijn? En het bieden van veiligheid aan een individuele persoon die eenzaam is, zou dat niet zijn? Wonderlijk.

Waarschijnlijk verwart Eric het menselijk vermogen om eenzaamheidsgevoelens te ervaren met het bestaan van eenzaamheid als een maatschappelijk probleem. Natuurlijk wil niemand dat menselijk vermogen bestrijden. Maar het maatschappelijke probleem van eenzaamheid, ja, daar moeten we wel degelijk wat aan doen.

Op basis van inzichten in de condities waaronder eenzaamheid een grotere kans heeft om de kop op te steken. Denk aan verhuismobiliteit, denk aan uitzwerming, denk aan het ontbreken van ontmoetingsplekken, denk aan alle reclame die ons meer stuurt in de richting van statuscompetitie dan in die van sociale verbondenheid. Lees (nog eens) het bericht Pak eenzaamheid aan als een collectief probleem - mijn advies voor de Nationale Eenzaamheid Prijs 2014. En het bericht De onvervulde behoefte aan ontmoetingsplekken en sociale contacten.