Hebben cynici een hoger of lager inkomen?

Als je cynisch bent, anderen wantrouwt en hen als vijanden ziet, dan heb je geen prettig leven. In onderzoek wordt cynisme als een persoonlijkheidstrek vastgesteld door mensen te vragen hoe eens of oneens ze het zijn met met uitspraken als:

• Ik denk dat de meeste mensen zouden liegen als ze daar beter van werden
• Het is veiliger om niemand te vertrouwen
• De meeste mensen gebruiken oneerlijke middelen om voordelen te behalen

Bedenk dat er overlap is met de persoonlijkheidstrekken van de Donkere Drie. En het ligt voor de hand dat cynici meer statuscompetitief zijn ingesteld.

Zulke mensen zijn er, maar ze hebben zoals gezegd geen aangenaam leven. Ze zijn vaak slechtgehumeurd en neigen tot depressie. En ze hebben een grotere kans op gezondheidsklachten die met stress kunnen samenhangen, zoals suikerziekte en hart- en vaatziekten. Dat kan er goed mee te maken hebben dat ze door hun wantrouwen en vijandigheid niet in staat zijn om goede sociale contacten te onderhouden.

Maar zou het kunnen zijn dat cynisme en wantrouwen je in materieel opzicht wel goed van pas komen? Een cynicus zal zich weinig aantrekken van het lot van anderen en zal opportunistisch elke mogelijkheid gebruiken om er zelf beter van te worden, ook als dat ten koste gaat van anderen. Hij (zij) laat zich niet hinderen door morele gevoelens en medeleven met anderen. Met als motto: als niemand deugt, hoef ik zelf ook niet te deugen. Levert dat bijvoorbeeld een hoger inkomen op?

Nieuw onderzoek (Cynical beliefs about human nature and income: Longitudinal and cross-cultural analyses) kan daar antwoord op geven. Daaruit blijkt dat het er vanaf hangt in wat voor samenleving je verkeert.

In de meeste landen is cynisme een eigenschap die materieel succes in de weg staat. Cynici doen het qua bereikte inkomen slechter dan degenen die anderen met meer vertrouwen tegemoet treden. Hun wantrouwen en vijandigheid maken het moeilijk om goede relaties met anderen te hebben en om met anderen samen te werken. Ze raken vaak in conflicten verzeild of ze trekken zich terug. En dat blijkt niet te helpen om hogerop te komen.

Maar dat blijkt anders te liggen in landen waar mensen elkaar weinig vertrouwen. Waar veel meer mensen cynisch in het leven staan. Anders gezegd, landen die hoog scoren op de Societal Cynicism Index. Dat zijn landen waar veel inwoners opvattingen onderschrijven als:

• Je komt er alleen maar door in de problemen als je je bezig houdt met maatschappelijke kwesties
• Als je te aardig bent lopen anderen over je heen

In zulke landen zijn mensen ook weinig geneigd om anderen bij te staan (volgens de World Giving Index) en liggen bovendien de moord- en doodslagstatistieken hoger.

Als je in zo'n wantrouwende en vijandige sociale omgeving opgroeit en verkeert, dan is het maar beter om niet te goed van vertrouwen te zijn. 

Je ziet dat in de figuur afgebeeld. Zelf sterk cynisch zijn (rechts op de horizontale as) is voor jouw bereikte inkomen veel nadeliger als je inwoner bent van een land met een laag cynisme van de bevolking (zie de bovenste vette lijn) dan wanneer je niet cynisch bent (links op de horizontale as). Maar in een land met een overwegend cynische bevolking maakt jouw cynisme voor jouw inkomen maar weinig uit (zie de onderste dunne lijn).

Een en ander komt overeen met de voorspelling van de Dual-Mode theorie dat statuscompetitie een slechte strategie is, maar dan vooral in een sociale omgeving met veel gemeenschapsgedrag. De meeste mensen zijn sociaal flexibel en weten zich aan te passen aan de sociale omgeving waarin ze opgroeien en verkeren. Zie Gezondheid en sociale omgeving (9): maakt het uit wat mensen nastreven?

O ja, voor welke landen geldt dat cynisme nauwelijks minder inkomen oplevert? Landen dus waarvoor die onderste dunne, bijna horizontale lijn geldt? In dit onderzoek waren dat: Albanië, Azerbeidzjan, Cyprus, Estland, Ierland, Macedonië, Moldavië, Portugal, Rusland, Turkije en Oekraïne.