Het neo-liberalisme als eigenaardige en pijnlijke onderbreking van de ontwikkeling van de verzorgingsstaat

James Montier, die we kennen van Geloof niet in de mythe van de gezonde overheidsfinanciën! De overheidsbegroting hoort functioneel te zijn, en Philip Pilkington laten helder en goed geïnformeerd zien waarin onze huidige economische problemen hun oorsprong vinden. Zie The Deep Causes of Secular Stagnation and the Rise of Populism.

Die problemen bestaan eruit dat de economische groei stagneert, dat de inflatie te laag is, ja, dat deflatie dreigt, dat er te weinig wordt geïnvesteerd, dat de productiviteit nauwelijks groeit, dat de inkomens- en vermogensongelijkheid toenemen en dat de werkzekerheid sterk verminderd is. Die problemen hebben algehele bestaansonzekerheid tot gevolg, die op zijn beurt het populisme heeft voortgebracht. Denk ook aan De lokale verzorgingsstaat: bestaanszekerheid in het geding?

Montier en Pilkington laten overtuigend zien dat deze economische problemen, samen te vatten als seculiere stagnatie,  niet een of andere verborgen, exogene oorzaak hebben, maar het gevolg zijn van beleidsveranderingen waar bewust en openlijk voor is gekozen. Dat is gebeurd in de 70-er jaren van de vorig eeuw en het "broken system of governance" dat daaruit is voortgekomen, is bekend geworden als het neoliberalisme.

Het gaat om de volgende vier beleidsveranderingen:

1. het inruilen van volledige werkgelegenheid als beleidsdoelstelling voor een inflatiedoelstelling (er ware terug te denken aan Wim Duisenberg, de eerste president van de ECB, maar oorspronkelijk leerling van Keynesiaan Jan Pen, die zelfverzekerd verklaarde dat de ECB alleen en uitsluitend op de inflatie zou letten, omdat "academische studies" zouden hebben aangetoond dat zulks superieur was)
2. het ruim baan geven aan globalisering, dus het wegnemen van handelsbelemmeringen en vooral ook belemmeringen op kapitaalsstromen
3. het verschuiven van de focus van bedrijven van herinvestering en groei naar maximalisering van aandeelhouderswaarde
4. het flexibiliseren en liberaliseren van de arbeidsmarkt en het terugdringen van de rol van vakbonden.

Veranderingen die aantoonbaar de problemen hebben veroorzaakt waar we nu mee te maken hebben. Lees Montier en Pilkington voor het hele verhaal. En voor de empirische weerleggingen van de economische veronderstellingen waarop dat luchtkasteel van het neoliberalisme is gebouwd.

En laat tot je doordringen dat een en ander het populisme heeft voortgebracht, waarvan we ons nu afvragen tot welke rampen dat nog zal leiden. Ik citeer even een paragraaf:

Neoliberalism: A project spelled D.I.S.A.S.T.E.R.

Neoliberalism is a political and economic project that literally could not be worse for either politics or economics. The policies that it prescribes are deeply unpopular and dysfunctional. Citizens reel at their loss of jobs, stability, and incomes while the economy tips into instability and stagnation. It is also a project that benefits the few at the expense of the many. It results not only in a spoiled class of high income individuals, but also a class of detached technocrats. This detachment allows them to pursue their misguided policies that throw the economy into chaos... all the while drawing comfort from economic theories that conflict with reality.

Populism is a response to neoliberalism. It has taken 40 years for the true effects of neoliberalism to become clear. But now that they are clear they are dramatic. Most developed economies have been hollowed out and are now empty shells of what they used to be. They run enormous trade deficits and they make less and less of the goods that people actually consume. Meanwhile, all they produce are jobless workers and unsatisfied citizens. It is obvious that at some point the neoliberal consensus had to break as newcomers to the political scene offered to solve these problems while the political establishment just offered more of the same.

Wat te doen? Montier en Pilkington pleiten, kort samengevat, voor een Baan Garantie Programma met een gegarandeerd minimumloon als vloer, voor overheidsinvesteringen gericht op importsubstitutie waar dat kansrijk is, voor een herwaardering van lange termijngroei als beleid van ondernemingen en van meer gelijkheid van inkomen en macht op de arbeidsmarkt.

Kort samengevat: de opbouw en doorontwikkeling van de verzorgingsstaat die na de Tweede Wereldoorlog een aanvang nam, is pijnlijk onderbroken door die eigenaardige sociale zeepbel van het neoliberalisme. Het is de hoogste tijd om de draad weer op te pakken.