Wat is eigenlijk pro-sociaal gedrag?

De term pro-sociaal behoort tot het sociaalwetenschappelijk vakjargon. Ik zou hem graag vermijden, maar de wijde verbreiding ervan maakt dat onmogelijk. Met pro-sociaal gedrag bedoelt men meestal gedrag dat niet alleen gericht is op het eigen welzijn, maar ook op dat van anderen. Je zou kunnen zeggen: het tegengestelde van a-sociaal of anti-sociaal.

Ik vermoed dat onderzoekers de term zijn gaan invoeren om het onderscheid duidelijk te maken met het woord "sociaal" zoals in het dagelijks spraakgebruik. In gewone mensentaal bedoelen we met "een sociale man/vrouw" iemand die sociaal vaardig is, in anderen geïnteresseerd is, empathisch is en iets voor anderen over heeft. In vakjargon: pro-sociaal. En omdat de sociaalwetenschappelijke term "sociaal" de meer neutrale betekenis heeft van "gedrag ten opzichte van anderen" (in plaats van gedrag ten opzichte van objecten), was er dus de term pro-sociaal nodig. Zo is het gekomen, denk ik.

Ik heb zelf een voorkeur voor de term gemeenschapsgedrag, die dus slaat op gedrag zoals dat van mensen in een gemeenschap . Het voordeel er van is dat er in besloten ligt dat dit gedrag eigenlijk een "collectieve prestatie" is, zoals uitgelegd in dit bericht en in dit bericht. Anders gezegd: puur individueel pro-sociaal gedrag is misschien nauwelijks een reëel verschijnsel, maar meer iets voor mooie verhalen over heiligen en helden.

Belangrijker is het om te weten hoe onderzoekers pro-sociaal gedrag meten. Daarom een voorbeeld. In het al eerder aangehaalde artikel van Wilson c.s. (pdf) is pro-socialiteit gemeten door mensen te vragen in hoeverre ze het eens of oneens zijn met de volgende uitspraken (mijn vertaling):

Ik denk dat het belangrijk is om andere mensen te helpen.
Ik los conflicten op zonder dat iemand beschadigd raakt.
Ik vertel de waarheid ook als dat niet gemakkelijk is.
Ik help mee om van mijn buurt/dorp (in het Engels: "community") een betere plek te maken.
Ik probeer om te helpen sociale problemen op te lossen.
Ik leg respect voor andere mensen aan de dag.
Ik ben gevoelig voor de noden en gevoelens van anderen.
Ik ben anderen in mijn buurt/dorp (zie boven) van dienst.

Update. Volgens Warneken en Tomassello is de term "pro-sociaal gedrag" in 1972 geïntroduceerd door Wispé in een artikel in de Journal of Social Issues.