Er zijn op dit blog al veel berichten voorbijgekomen over de grote negatieve effecten van een toename van bestaansonzekerheid. Kijk achter het label bestaansonzekerheid.
Overkoepelend valt over die effecten te zeggen dat ze voortkomen uit het statuscompetitieve wereldbeeld dat door bestaansonzekerheid wordt aangewakkerd. Een toename van bestaansonzekerheid kan een individuele ervaring zijn, bijvoorbeeld als gevolg van werkloos worden. Maar het kan vooral ook op grotere schaal voorkomen als gevolg van snelle en ingrijpende maatschappelijke en economische veranderingen. In de studie The Complex Relationship Between Conspiracy Belief and the Politics of Social Change noemt Christopher M. Federico de veranderingen in Oost-Europese landen na de val van de Sovjet-Unie als voorbeeld. Maar er valt natuurlijk ook te denken aan de ongeveer in dezelfde periode door de neoliberale politiek in gang gezette maatschappelijke en economische veranderingen in westerse landen die de bestaanszekerheid vergrootten. Zie Heeft de, politiek gemotiveerde, toename van bestaansonzekerheid de tegenstellingen aangewakkerd?
De kern van dat statuscompetitieve wereldbeeld is dat de wereld onveilig is en een eerste indicatie voor onveiligheid is een gebrek aan vertrouwdheid. Niet alleen kunnen die snelle en grootschalige veranderingen de fysieke bestaansonzekerheid vergroten (dreigende armoede), maar daarnaast kan ook dat verlies van vertrouwdheid het gevoel van controle over het leven aantasten. En vooral dat laatste lijkt er de oorzaak van te zijn dat een toename van bestaansonzekerheid de kans op het ontstaan van samenzweringstheorieën vergroot.
Federico noemt Richard Hofstadter (1916 - 1970) als
een van de eersten die dat verband onder de aandacht bracht. In zijn The Paranoid Style in American Politics and Other Essays uit 1966 maakte Hofstadter aannemelijk dat maatschappelijke veranderingen rechts-extremistische samenzweringstheorieën aanwakkerden, waarin "kosmopolieten" en "intellectuelen" en voorstanders van de verzorgingsstaat ("socialisten") als vijanden werden aangewezen. We zien nu, in 2022, dat de Republikeinse partij dat rechts-extremistische, statuscompetitieve wereldbeeld weer volledig heeft omarmd.
Als je de recente ontwikkelingen in die partij een beetje probeert te volgen, dan valt je op hoezeer Hofstadters karakterisering van het toenmalige rechtse samenzweringsdenken overeenkomt met het huidige. Met geringe aanpassingen (vervang "communists" door "liberals" en "Roosevelt" door "Biden") zou deze passage ook actueel kunnen zijn (p.25-6):
The basic elements of contemporary right-wing thought can be reduced to three: First, there has been the now familiar sustained conspiracy, running over more than a generation, and reaching its climax in Roosevelt's New Deal, to undermine free capitalism, to bring the economy under the direction of the federal government, and to pave the way for socialism or communism. Details might be open to argument among right-wingers, but many would agree with Frank Chodorov, the author of The Income Tax. The Root of All Evil, that this campaign began with the passage of the income tax amendment to the Constitution in 1913. The second contention is that top government officialdom has been so infiltrated by Communists that American policy, at least since the days leading up to Pearl Harbor, bas been dominated by sinister men who were shrewdly and consistently selling out American national interests.The final contention is that the country is infused with a network of Communist agents. just as in the old days it was infilrated by Jesuit agents, so that the whole apparatus of education, religion, the press, and the mass media are engaged in a common effort to paralyze the resistance of loyal Americans.
Federico verwijst ook naar An Existential Threat Model of Conspiracy Theories, waarin Jan Willem van Prooijen van de Vrije Universiteit Amsterdam een fraaie poging doet om bestaande inzichten over het verband tussen bestaansonzekerheid en samenzweringstheorieën theoretisch samen te vatten. Daarover later meer.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten