Bij de democratie en de autocratie gaat het niet om alternatieve wegen om hetzelfde doel te bereiken - Over de woorden van Biden na de G7

Alles lijkt erop dat er in de Verenigde Staten niet alleen afscheid is genomen van the former guy, wiens naam we maar liever nog zo weinig mogelijk tegenkomen, maar ook van het neoliberale beleid dat in de afgelopen tientallen jaren heerste. Michelle Goldberg noemde in de New York Times de regering-Biden het eerste Post-Reagan presidentschap. Zoals ik memoreerde in Wat is hier aan de hand? Is dit echt het begin van een historische omslag van statuscompetitief overheidsbeleid naar gemeenschapsbeleid?

Maar de Amerikaanse wisseling van de wacht heeft ook ingrijpende gevolgen voor het terrein van de internationale verhoudingen. Dat bleek na de top van de leiders van de G7 in Cornwall, Engeland, een paar dagen geleden. De G7 bestaat uit Canada, Frankrijk, Italië, Japan, het Verenigde Koninkrijk en de Verenigde Staten, aangevuld met een vertegenwoordiging van de Europese Unie. De betekenis van dat overleg wordt duidelijk uit de opmerkingen die president Biden na afloop maakte tegenover de internationale pers, die je in zijn geheel hier kunt lezen, Ik citeer daaruit deze passage:

we agreed that among the most important shared missions is renewing and strengthening the resilience of our democracies by pointing out we have to prove to the world and to our own people that democracy can still prevail against the challenges of our time and deliver for the needs of our people.
We have to root out corruption that siphons off our strength; guard against those who would stoke hatred and division for political gain — this phony populism; invest in strengthening the institutions that underpin and safeguard our cherished democratic values, as well as protecting the free press and independent judiciaries. (...)
This is going to be looked at 25 years from now as whether or not we stepped up to the challenge, because there’s a lot of — a lot of autocracies that are counting on them being able to move more rapidly and successfully in an ever-complicated world than democracies can. We all concluded we’re going to prove them wrong.

En aan de New York Times van eergisteren ontleen ik;

Speaking to reporters after the summit, Mr. Biden said the leaders’ endorsement of a global minimum tax would help ensure global equity and a proposal to finance infrastructure projects in the developing world would counter the influence of China, providing what he said was a “democratic alternative.”
Those initiatives, he said, would promote democratic values and not an “autocratic lack of values.”

Opmerkingen om even bij stil te staan. En die wie weet inderdaad over 25 jaar misschien wel worden aangehaald in de geschiedenisboeken. Want het gaat hier met zoveel woorden om de strijd voor het behoud van de democratie - nationaal en vooral ook internationaal. Een strijd die een wezenlijk element is van de mensheidsgeschiedenis.  

Biden heeft het over de democratie als te verdedigen alternatief voor de autocratie en over democratische waarden tegenover het autocratische gebrek aan waarden. Dat valt moeiteloos samen met het sociaalwetenschappelijke onderscheid tussen de de democratie als uitingsvorm van de morele gemeenschapswaarden (of -intuïties) en de statushiërarchie als uitkomst van de (amorele) statuscompetitie. In de democratie gaat het erom dat iedereen meetelt en dat de onderlinge verhoudingen rechtvaardig zijn. In een democratisch verband verschaffen mensen elkaar de sociale veiligheid die ze nodig hebben en hen doet floreren. 

Daartegenover heerst er in de statushiërarchie de sociale onveiligheid van overheersing of overheerst worden. De, meestal narcistische, leider is er van overtuigd dat de veiligheid van zijn megalomane zelfbeeld alleen gewaarborgd kan worden door anderen zoveel mogelijk te overheersen en te onderdrukken. De wereld is vijandig, dus moet je zorgen dat je aan de top terechtkomt en de enige weg daar naar toe is je omhoog te werken door anderen te domineren. Denk aan Putin's "You have to dominate", waar the former guy zo van onder indruk was  En voor de onderdrukten rest het zoeken naar het beetje veiligheid van het zich zo onderdanig mogelijk gedragen.

In plaats van over de statushiërarchie heeft Biden het over de autocratie. Als je daar Wikipedia op na slaat, dan zie je dat je die twee woorden vrijwel door elkaar kunt gebruiken: 

Een autocratie (Grieks, αὐτοκρατία: αὐτός ("zelf") - κρατείν ("heersen") is een regeringsvorm waarbij ongelimiteerde macht wordt uitgeoefend door één persoon. Een keizer bijvoorbeeld, kan zijn macht ontlenen aan het erven van deze titel, maar deze wordt pas als autocraat betiteld, in plaats van als een vorst, wanneer zijn macht groter wordt dan waarop hij historisch of wettelijk gezien recht zou hebben. Ook dictaturen, waarin meestal één leider het voor het zeggen heeft, worden vaak autocratieën genoemd, zij het dat 'dictatuur' een iets zwaardere term is.

In de meeste van deze autocratieën is er sprake van systematische onderdrukking van tegenstanders van de dictator en andersdenkenden, bijvoorbeeld door ze gevangen te nemen of zelfs te vermoorden. Een dergelijke dictatuur wordt ook meestal geassocieerd met misstanden zoals zelfverrijking door de dictator. Omdat er geen enkele controle op de dictator bestaat is de mogelijkheid van machtsmisbruik volop aanwezig

.

In het algemeen is een autocratie het tegengestelde van een democratie.

Een en ander maakt duidelijk dat het bij de democratie en de autocratie niet gaat om alternatieve wegen om hetzelfde doel te bereiken. Dat klinkt een beetje door in de woorden van Biden, waar het gaat om het mogelijke voordeel van de autocratie dat die sneller kan reageren op veranderingen in een ingewikkelde wereld. Daarbij zal Biden vooral aan China gedacht hebben. 

Maar een autocraat streeft helemaal niet hetzelfde doel na als wat mensen in een democratie met zijn allen nastreven. Want in een autocratie telt niet iedereen mee, maar telt integendeel alleen de autocraat. Alles in ondergeschikt aan zijn belangen. Het kan voor het aan de macht blijven nodig zijn om de onderdrukking eens iets te laten vieren, om wat kruimels aan het volk uit te delen, maar dat is alleen daardoor gemotiveerd. En niet door een zorg voor het welzijn van dat volk, door de waarde van het iedereen telt mee. 

Een democratische autocraat bestaat niet. Hij kan wel in een democratie aan de macht komen, maar zal dan als eerste daad die democratie willen afschaffen.