Waarom zijn we niet vaker dankbaar? Misschien omdat we niet nederig durven te zijn

Waarom zijn we niet vaker dankbaar? Terwijl bekend is dat het cultiveren van gevoelens van dankbaarheid goed voor je is? Dankbaar voor wat je hebt en voor wat anderen voor je doen. Het verbetert je gezondheid, je slaapt er beter door, je hebt minder last van angststoornissen en depressie, je bent tevredener met je leven en aardiger voor anderen. Ook reageer je minder agressief op provocaties. Zie nog eens dit bericht.

Dat we niet vaker dankbaar zijn, kan er aan liggen dat we in een statusmaatschappij leven. Alom krijgen we signalen dat het er in het leven om gaat om succes te hebben, beroemd te worden en om in de ogen van anderen geslaagd te zijn. En om dat alles te bereiken, moeten we presteren en competentie uitstralen. Zie het onder ogen: we zijn vooral bezig met ons beter voor te doen dan we zijn.

Dat heeft alles te maken met de statusmaatschappij waarin we verzeild zijn geraakt. Reclame en televisie en andere media staan geheel in het teken daarvan. Zoals wij leven, ligt het niet voor de hand en kost het inspanning om gevoelens van dankbaarheid te cultiveren. Het draait om consumptie en dat gaat niet zo goed samen met dankbaarheid.

Er is nu nieuw onderzoek dat meer inzicht geeft in waarom het moeilijk is om dankbaar te zijn. Het blijkt namelijk, uit de studie An Upward Spiral Between Gratitude and Humility (pdf), dat dankbaarheid gevoelens van nederigheid versterkt. En andersom. Nederigheid in de zin van het tegengestelde van arrogantie en verwaandheid. Dus precies dat tegengestelde van je beter voor doen dan je echt bent. En wie durft er, in een maatschappij als de onze, voor te kiezen om nederig te zijn?

De onderzoekers, onder wie Sonja Lyubomirsky, de auteur van het boek The How of Happiness (vertaald als De Maakbaarheid van het Geluk), wekten bij een deel van hun proefpersonen gevoelens van dankbaarheid op door hen te vragen een brief te schrijven aan iemand die aardig voor hen was geweest en daarin hun dankbaarheid te betuigen. De proefpersonen die dat gedaan hadden waren daarna nederiger dan degenen die een andere taak hadden uitgevoerd. (Ze beschreven wat ze de vorige twee uur gedaan hadden.)

Hoe maakt dankbaarheid je nederiger? De onderzoekers maken aannemelijk dat dat komt doordat dankbaarheid er voor zorgt dat je minder met jezelf bezig bent. Je raakt er door minder op jezelf gefocust. En meer op anderen.

Die mate van nederigheid werd vastgesteld door de proefpersonen de vraag "Stel dat iemand boos op je is. Waardoor zou dat gekomen zijn? Hoe voel je je over deze situatie?" te laten beantwoorden. De geschreven antwoorden werden beoordeeld op hoe arrogant of hoe nederig de persoon was. (Door beoordelaars die niet bij het onderzoek waren betrokken.)

Het bleek dus dat door de onderzoekers opgewekte gevoelens van dankbaarheid leidden tot gevoelens van nederigheid. Maar bovendien bleek dat mensen die zich sowieso al nederiger voelen, ook gemakkelijker neigen tot gevoelens van dankbaarheid. Dezelfde mensen hadden ook positievere gevoelens bij het schrijven van die "dankbaarheidsbrief".

Tenslotte deden de onderzoek ook een dagboekonderzoek. Ze lieten studenten veertien dagen lang een dagboek bijhouden, waarbij ze aan het eind van elke dag vragenlijstjes invulden over hoe dankbaar en nederig ze zich gevoeld hadden. En het blijkt dan dat dankbaarheid en nederigheid elkaar wederzijds versterken. (Update. Die vragenlijstjes? Bij dankbaarheid ging het om uitspraken als "Ik voel dankbaarheid tegenover een heel scala aan mensen", waarvan je moest aangeven in hoeverre je het er mee eens of oneens bent. En bij nederigheid ging het om uitspraken als "Over het geheel genomen voel ik me niet beter of minder dan de gemiddelde persoon" en "Ik vind dat ik weinig zwakheden heb", waarbij de tweede staat voor een lage mate van nederigheid oftewel voor arrogantie.)

We kunnen onszelf dus beter gaan voelen door vaker dankbaar te zijn. En geef toe: er is vaak genoeg waar voor je dankbaar kunt zijn. Vaker dan je denkt als je daar niet bij stilstaat. Sta er dus vaker bij stil. En besef dat je een beetje nederig voelen zo slecht nog niet is. Ondanks dat nederigheid in onze statuscultuur niet vanzelfsprekend is.

Als we nou eens met zijn allen nederig durfden te zijn? Dat dat gepaard zou gaan met een hele maatschappijverandering, ja, dat spreekt voor zich.