De toename van chronische ziekten is mede een gevolg van een meer gestresste samenleving. Dus is collectieve aanpak nodig

Het CBS verwacht voor 2013 een toename van de gezonde levensverwachting, van de verwachte levensduur zonder fysieke gebreken en in als goed ervaren gezondheid. Maar bij die vooruitberekening werd geen rekening gehouden met de te verwachten toename van chronische ziekten. Als het CBS dat wel gedaan had, dan was het beeld minder gunstig geweest. Zie het bericht van eergisteren.

Toevallig (?) is er nu vandaag de Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014 (VTV-2014) van het RIVM. Daarin vind je een trendscenario van het aantal mensen met een of meer chronische ziekten tot 2030. En dat laat inderdaad zien dat er een sterke toename te verwachten valt. Volgens de meest recente schatting heeft 32 procent van de bevolking een of meer chronische ziekten. Dat percentage zal in 2030 zijn opgelopen tot 40. Vier op de tien Nederlanders zullen dan een chronische ziekte hebben. Als je bedenkt dat jongeren nog weinig last hebben van chronische kwalen, hoe hoog zal dat percentage dan wel niet zijn bij volwassenen en ouderen?

Omdat chronische ziekten zich in de loop van de levensduur openbaren, valt de toename uiteraard voor een deel te verklaren uit de vergrijzing van de bevolking. En ja, ook een deel van de verklaring is dat veel van deze kwalen sneller worden opgespoord en behandeld.

Maar het is bekend dat chronische ziekten sterk samenhangen met hoeveel stress je in je leven te maken krijgt. Denk aan de Type II allostatische (over)belasting. Die heeft met onze leefwijze te maken, met hoeveel onzekerheid, statuscompetitie en eenzaamheid we in onze sociale omgeving moeten weten om te gaan.

Het gaat om ervaringen die niet acuut tot problemen leiden, maar die wel, als ze cumuleren, chronische ontstekingsprocessen in werking zetten. Waardoor de kans op hart- en vaataandoeningen, suikerziekte, hoge bloeddruk en sommige soorten kanker toeneemt. Zie nog eens Als stress geen individuele verantwoordelijkheid is, dan moet stressbestrijding dat ook niet zijn en We leven langer. Maar ook langer met meer stress?

Wat te doen? Medici hebben natuurlijk sterk de neiging tot behandeling en tot individuele preventie. Dat is het medische model. Maar alles wijst er op dat we een collectief probleem hebben, dat te maken heeft met hoe wij onze maatschappij inrichten. Dus, ik citeer me zelf:

Waarom zouden we een collectief probleem niet collectief aanpakken? We zouden de statuscompetitie kunnen verminderen door de inkomens- en vermogensongelijkheid terug te brengen. En door de armoede te bestrijden. En door een beleid gericht op volledige werkgelegenheid, zodat minder mensen te maken krijgen met (de dreiging van) werkloosheid. Meer fatsoenlijke banen.

We zouden scholen zo kunnen inrichten dat leerlingen meer leeftijdsgemengd opgroeien, zodat de kans op statuscompetitie en pesten vermindert. We zouden meer geld kunnen uittrekken voor ontmoetingsplekken in buurten en daarmee de kans op eenzaamheid kunnen terugdringen. We zouden kleinschaligheid en spreiding van bedrijven en voorzieningen kunnen bevorderen, om de woon-werkafstand en mobiliteit te verminderen, waardoor we weer meer een sociaal leven kunnen leiden. We zouden de reclame nog verder aan banden kunnen leggen, zodat we ons minder laten verleiden tot materialisme en statuscompetitie.

Kortom, waarom niet meer omwegbeleid? In plaats van de oorzaken hun werk te laten doen en achter de feiten te blijven aanlopen.

Het valt op dat instellingen als het CBS en het RIVM voor die maatschappelijke oorzaken maar weinig aandacht hebben. Dat is jammer. En schadelijk.