Er is een weergave van een telefoongesprek uit 2011 van de Duitse Bondskanselier Angela Merkel opgedoken waaruit blijkt dat zij toen al het inzicht had dat de Griekse schuldpositie onhoudbaar was. Dat de Grieken hun schulden nooit zouden kunnen terugbetalen. Zie Merkel admitted in 2011 Greek debt unsustainable.
Maar tot nu toe heeft zij niet naar dat inzicht gehandeld. Het geld dat naar Griekenland is gegaan, is daar nooit aangekomen, maar is rechtstreeks naar de vooral Duitse en Franse banken gegaan die voorafgaand aan de crisis en na de invoering van de euro zo graag geld leenden aan de Grieken en de andere zuidelijke eurozonelanden. En die daar veel geld mee hebben verdiend.
Maar waar economen al lang voor pleiten en waar de Griekse regering zo op aandringt, dat er kwijtschelding van de schulden plaats vindt, daar zijn de Duitsers niet toe bereid. De fictie dat de schulden ooit eens zullen worden terugbetaald, moet in stand worden gehouden. En daarom moeten we doorgaan met de Grieken strenge bezuinigingen op te leggen, ook als die de Griekse economie tot stilstand brengen en veel menselijke ellende en wanhoop creëren. De Duitsers willen dat. En de andere regeringen van de eurozonelanden collaboreren met dit economische wanbeleid.
Dit gedrag is dat van een schuldeiser die degene die bij hem in het krijt staat en die aan lager wal is geraakt, niet helpt om er weer bovenop te komen waardoor hij althans nog iets kan terugbetalen, maar die hem nog meer naar beneden duwt. Of hem gevangen laat zetten of hem tot zijn slaaf maakt, zoals dat in de mensheidsgeschiedenis lang gebruikelijk is geweest.
Economisch gezien zou het verstandiger zijn om onhoudbare schulden deels of geheel kwijt te schelden. Verstandiger in de zin van bijdragen aan de algehele economische welvaart. Want niet alleen zijn slaven en geknechten over het algemeen minder productief dan goed betaalde werknemers, ook zorgen die salarissen er voor dat de benodigde vraag naar goederen en diensten in de economie aanwezig is. Want de economie is een kringloop en aanbod schept niet als vanzelf voldoende vraag. Het verbaast daarom niet dat ook schuldkwijtschelding (debt jubilee) veel in de geschiedenis voorkomt. Zie Debt Forgiveness In History.
Hoe te verklaren dat pleidooien voor kwijtschelding van Griekse schulden in Duitsland zo aan dovemansoren zijn gericht? Ondanks dat dus al in 2011 aan hen duidelijk was dat die schulden nooit kunnen worden terugbetaald?
Een verklaring die zich opdringt en die al verschillende keren naar voren is gebracht, luidt dat de Duitsers, althans de huidige machthebbers en sommige economen, een sterke neiging hebben om het schuldenprobleem niet als een economisch, maar eerst en vooral als een moraliteitsprobleem te beschouwen. Er wordt wel geopperd dat dit er mee te maken heeft dat het Duitse woord Schuld ook meteen een morele betekenis heeft, anders dan het Engelse woord debt.
Kan zijn, maar hoe dan ook, de fout ligt op de loer om morele oordelen die van toepassing zijn in het domein van de persoonlijke relaties dat niet zonder meer zijn in het publieke domein van een gehele economie. En die fout, een fallacy of composition, maakte Angela Merkel toen ze het beeld opriep van de zuinige Schwäbische Hausfrau die er altijd voor zorgt dat het huishoudboekje op orde is, als het goede voorbeeld voor regeringen die te maken hebben met het overheidsbudget.
Als je die fout maakt, dan staat niets meer in de weg om economische problemen bij voorkeur te beschouwen als een moraliteitsverhaal. En dat heeft nogal wat gevolgen. Want het roept de morele emoties op van schuld en straf en boete en zelfs wraak. Zit je een keer in dat frame, dan is het moeilijk om nog economisch en zakelijk te redeneren en te oordelen. Er moet "opgetreden worden", er moet "gestraft worden", de schuldige moet "op zijn nummer worden gezet". En "er moet een voorbeeld gesteld worden".
En dat alles, dat zien we te voorschijn komen in dit interview met de Duitse econoom Hans-Werner Sinn, een van de meest uitgesproken moraliteitsdenkers op het terrein van de economie. De ellende in Griekenland is volgens hem juist goed, want het leert mensen en landen wat er met je gebeurt als je teveel schulden maakt.
Die Staatspleite Griechenlands könnte sich für die Eurozone als unerwartet segensreich herausstellen. Nach Ansicht des Ökonomen Hans-Werner Sinn dürfte das Scheitern Athens andere Länder davon abhalten, sich zu überschulden und über ihre Verhältnisse zu leben. „Die Griechenlandkrise ist bei allen Problemen, die sie mit sich bringt, insofern heilsam, als sie den Regierungen klarmacht, dass es so nicht geht: dass die Politik der Überschuldung gefährlich ist, weil man zum Schluss doch in den Staatskonkurs kommt“, sagte Sinn im Gespräch mit FAZ.NET.
Griechenland und andere Defizitsünder spürten jetzt, dass die Solidarität der Geldgeber ihre Grenzen habe. „In jeder Krise liegt, bei allen Schrecken, auch eine Chance: dass man in Zukunft mehr Disziplin in der Eurozone wahren kann“, sagte Sinn, der das Institut für Wirtschaftsforschung Ifo in München leitet.Let ook op de woorden segensreich, heilsam en Disziplin. Morele overtuigingen en oordelen in de plaats van analyse. Lees voor de analyse even What Is the Real Greek Morality Tale? van Joseph Stiglitz. Dan weet je meteen weer waarom de interpersoonlijke moraal niet voetstoots valt over te hevelen naar de economie.
Dit alles maakt duidelijk waarom het bij Sinn, Merkel en Schäuble en bij de SPD-voorman Gabriel aan dovemansoren gericht is als je hen wijst op de menselijke ellende die door hen is aangericht door aan Griekenland en zelfs heel Europa het bezuinigingsbeleid op te leggen. Overigens met collaboratie van al die andere regeringsleiders. Want die ellende is geen onbedoeld effect van hun beleid, nee, hij is juist geheel en al beoogd. Door een morele bril is boetedoening, straf en een voorbeeld stellen het economisch juiste beleid. Pijn lijden moet.
Update. Zie nu ook Matthew Yglesias. Hij denkt dat die dovemansoren ook instrumenteel zijn te verklaren. Merkel wil Griekenland aan het lijntje houden om zo hervormingen te kunnen afdwingen. Maar als je kijkt naar wat die hervormingen inhouden, dan denk je toch meteen weer aan dat moraliteitsverhaal. Straffen en disciplineren.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten