Moet het eerst nog veel slechter gaan voor het weer beter wordt? Een les voor Europa?

Nu Donald Trump, de grootste narcist in de politiek sinds Adolf Hitler, de president lijkt te gaan worden van het machtigste land ter wereld, betrap ik me op de hoop dat er misschien toch iets in zit, in die Verelendungstheorie.

Wat natuurlijk na de dominantie van het neo-liberalisme, resulterend in toenemende ongelijkheid en in de financiële crisis van 2008, had moeten gebeuren is dat de sociaal-democratie zich sterk had gemaakt voor een radicaal andere politiek. Links had de bal voor het inschieten.

Maar integendeel, het moet kennelijk eerst nog veel erger worden. Ik googelde wat en kwam op dit citaat uit deel 1 van Das Kapital van Karl Marx terecht:

Innerhalb des kapitalistischen Systems vollziehen sich alle Methoden zur Steigerung der gesellschaftlichen Produktivkraft der Arbeit auf Kosten des individuellen Arbeiters; [ ... ] Es folgt daher, daß im Maße wie Kapital akkumuliert, die Lage des Arbeiters, welches immer seine Zahlung, hoch oder niedrig, sich verschlechtern muß. Das Gesetz endlich, welches die relative Übervölkerung oder industrielle Reservearmee stets mit Umfang und Energie der Akkumulation in Gleichgewicht hält, schmiedet den Arbeiter fester an das Kapital als den Prometheus die Keile des Hephästos an den Felsen. Es bedingt eine der Akkumulation von Kapital entsprechende Akkumulation von Elend. Die Akkumulation von Reichtum auf dem einen Pol ist also zugleich Akkumulation von Elend, Arbeitsqual, Sklaverei, Unwissenheit, Brutalisierung und moralischer Degradation auf dem Gegenpol, d. h. auf Seite der Klasse, die ihr eigenes Produkt als Kapital produziert.

Het slaat natuurlijk op de negentiende eeuw. Maar toch.

Hoewel de term Verelendung niet bij Marx schijnt voor te komen, was er bij hem wel het vermoeden dat het met het kapitalisme eerst heel slecht zou moeten gaan (Akkumulation von Elend, Arbeitsqual, Sklaverei, Unwissenheit, Brutalisierung und moralischer Degradation) voor de slachtoffers er van er tegen in opstand komen.

Maar welke vorm zal die opstand aannemen, onder de condities van onwetendheid, brutalisering en moreel verval? Hoe vaak moet eerst de verkeerde weg ingeslagen worden?

We zullen nog zien wat er in Europa gaat gebeuren. Maar wat Amerika betreft, slaat misschien Thomas Frank vandaag de spijker op de kop:

What we need to focus on now is the obvious question: what the hell went wrong? What species of cluelessness guided our Democratic leaders as they went about losing what they told us was the most important election of our lifetimes?

Start at the top. Why, oh why, did it have to be Hillary Clinton? Yes, she has an impressive resume; yes, she worked hard on the campaign trail. But she was exactly the wrong candidate for this angry, populist moment. An insider when the country was screaming for an outsider. A technocrat who offered fine-tuning when the country wanted to take a sledgehammer to the machine.

Screaming for an outsider. Een les voor Europa? Voor Nederland?