Door verbondenheid met anderen meer het gevoel van "Yes, I can" en daardoor meer maatschappelijk verantwoordelijk gedrag

In een maatschappij als de huidige zijn we in het publieke domein van de anonieme relaties sterk afhankelijk van elkaars gedrag. 

Neem de risico's van de klimaatverandering. We kunnen die risico's terugdringen als we allemaal ons gedrag veranderen. Meer afval scheiden, meer energie besparen, meer verantwoorde producten kopen, meer bijdragen aan organisaties die zich inspannen voor het milieu. Door ons verantwoordelijk te voelen voor hoe het met de maatschappij, de toekomstige generaties, de mensheid zal gaan.

Nu gedragen veel mensen zich al maatschappelijk verantwoordelijk, maar heel veel ook niet. En hoewel regeringen het Klimaatakkoord van Parijs hebben gesloten, blijft de kans dat we de aarde voor mensen leefbaar houden er van afhankelijk hoeveel mensen bereid zijn om zich daarvoor inspanningen te getroosten.

Dat maakt het van groot belang om inzicht te hebben in wat bepaalt of mensen maatschappelijk verantwoordelijk handelen. Hoe verschillen mensen die dat wel doen van anderen die dat niet of minder doen?

Nu is maatschappelijk verantwoord gedrag een vorm van pro-sociaal gedrag en we weten al dat mensen die meer pro-sociale waarden aanhangen zich ook meer pro-sociaal gedragen.

Maar je zou ook kunnen denken dat het nogal wat uitmaakt of je er wel of niet in gelooft dat jouw gedrag iets uitmaakt voor het bereiken van dat grote doel: de aarde leefbaar houden.

Het nieuwe onderzoek Yes, I can: Feeling connected to others increases perceived effectiveness and socially responsible behavior werpt daar licht op. De onderzoekers waren er in geïnteresseerd of het zo is dat mensen die zich meer met anderen verbonden voelen, meer het idee hebben dat hun gedrag ook echt verschil maakt en dat ze zich daardoor ook meer maatschappelijk verantwoord gedragen.

Nu zijn mensen die zich meer verbonden voelen

met anderen in hun waarden ook meer pro-sociaal. Maar maakt dat gevoel van de effectiviteit van het eigen gedrag, van het gevoel van Yes, I can daarnaast ook wat uit? En wordt dat ook mede beïnvloed door dat gevoel van verbondenheid? In het plaatje zie je verbanden afgebeeld die de onderzoekers verwachten te zullen aantreffen.

Die verwachtingen werden in vier studies getest. Bij dat gevoel van verbondenheid gaat het om een lijstje met uitspraken als

• Making a lasting contribution to groups that I belong to, such as my work organization, is very important to me
• If a friend was having a personal problem, I would help him/her even if it meant sacrificing my time or money
• When I become involved in a group project, I do my best to ensure its success

Hoe meer je aangeeft het met zulke uitspraken eens te zijn, hoe meer je geacht wordt je met anderen verbonden te voelen. Zie onderaan het artikel (link hierboven) voor het volledige lijstje.

En het gevoel van de effectiviteit van je eigen gedrag werd gemeten met deze drie uitspraken (de eerste twee omgekeerd gescoord):

• It is worthless for the individual consumer to do anything about pollution
• Since one person cannot have any effect upon pollution and natural resource problems, it does not make any difference what I do
• Each consumer's behavior can have a positive effect on society by purchasing products sold by socially responsible companies

Al met al blijkt dan dat het gevoel van verbondenheid met anderen vooral via het gevoel van de effectiviteit van je eigen gedrag invloed heeft op de kans dat je je maatschappelijk verantwoord gedraagt (afval scheiden, verantwoorde producten kopen). Het bovenste pad in de afbeelding blijkt belangrijker dan het onderste. Statistisch gezegd, het bovenste pad verklaart meer van het verband dan het onderste.

Dat bleek ook het geval te zijn toen de onderzoekers in een van die studies het gevoel van verbondenheid "manipuleerden". Dat deden ze door de helft van de proefpersonen vijf minuten de tijd gaven om iets te schrijven over hoe ze voor iemand anders een cadeautje kochten en de andere helft over hoe ze iets voor zichzelf kochten. Daarna bleek dat de eerste groep meer het gevoel had van de effectiviteit van het eigen gedrag dan de tweede.

Diezelfde manipulatie bleek er ook toe te leiden dat die eerste groep meer bereid was om zich in te spannen ten behoeve van een milieu-organisatie of die financieel te ondersteunen.

Je vraagt je natuurlijk af wat er precies met dat gevoel van verbondenheid aan de hand is dat het deze effecten heeft. De onderzoekers denken dat het er toe leidt dat wij onszelf  meer als deel van een geheel gaan zien in plaats van als een uniek individu. Daardoor zouden we als het ware het geloof in de effectiviteit van de groep als geheel voor een stukje overdragen op het geloof in de effectiviteit van ons individuele gedrag. Anders gezegd: het gevoel van Yes, we can vergroot ook het gevoel van Yes, I can. 

Of zoals een van de onderzoekers hier het zelf onder woorden brengt:

Overall, this suggests that we're at our ethical best when we feel part of a human community that transcends our immediate surroundings.

Denk tenslotte ook even aan dat andere onderzoek dat er op wijst dat verbondenheid met anderen bevorderlijk is voor emotionele zelfregulering: Verbondenheid met anderen beschermt tegen zwakke emotionele zelf-regulering.
Update. En niet te vergeten: ook dit onderzoek is er weer een aanwijzing voor dat pro-sociaal gedrag niet een individueel verschijnsel is, maar altijd sociaal is ingebed. Denk bijvoorbeeld aan Pro-sociaal gedrag en keuze-architectuur - Over het naar voren halen van schuldgevoel.