De coronacrisis wordt wel vergeleken met de Grote Financiële Crisis van 2008, maar daar wordt dan meestal meteen bij gezegd dat de gevolgen van de coronacrisis nog veel ingrijpender zullen zijn.
En inderdaad, de goede vergelijking zou wel eens die met de Tweede Wereldoorlog kunnen zijn. Want de twee lessen die we er, hopelijk en waarschijnlijk, uit zullen trekken, waren ook precies de lessen die we uit de Tweede Wereldoorlog trokken. Ik doel ten eerste op de les dat er een radicale breuk nodig is in ons denken over wat we met zijn allen kunnen en moeten doen, waarbij met zijn allen slaat op de nationale overheid en de internationale organen. En ten tweede op de les dat we eveneens met zijn allen door rampspoed kunnen worden getroffen.
Het leren van die tweede les, dat we allemaal in hetzelfde schuitje zitten, is de voorwaarde voor het kunnen trekken van de eerste les. De Tweede Wereldoorlog was inderdaad een wereldoorlog, Dus ingrijpend voor vrijwel de gehele wereldbevolking. Ingrijpend in de zin van een bedreiging vormend voor ieders bestaanszekerheid. Zoals in dat van alle dieren zit ook in ons genenpakket opgesloten dat we boven alles streven naar de veiligheid en dus bestaanszekerheid die het mogelijk maken om niet alleen te overleven, maar ook om te floreren. Alleen als we floreren, kunnen we ons zelf geruststellen.
Omdat die bedreiging van bestaanszekerheid voor een zo groot deel van de wereldbevolking gold, en bovenop de vooroorlogse economische bestaansonzekerheid kwam, drong na afloop zich de gedachte op dat er nu met zijn allen moest worden geprobeerd om herhaling van zulke verschrikkingen te voorkomen. Een gedachte die om zich heen greep. Op landenniveau werd hij omgezet in de naoorlogse opbouw van de verzorgingsstaten, als uitwerking van het al in 1942 in Groot Brittannië opgestelde Beveridge Rapport. (Voor Nederland het rapport van de Commissie Van Rhijn.)
Op Europees niveau betekende dat Europese eenwording. Oorlogen op Europees grondgebied, het kleinste continent met de meeste nationaliteiten, moesten definitief tot het verleden behoren. En op internationaal niveau de oprichting van de internationale instellingen, onder de vlag van de Verenigde Naties, waarin landen gingen samenwerken op de gebieden van mensenrechten, internationaal recht, mondiale veiligheid, ontwikkeling van de wereldeconomie en wetenschappelijk onderzoek naar maatschappelijke en culturele ontwikkelingen.
Wat een tijd was dat! Het besef van de mogelijkheid van een gezamenlijke ervaring van rampspoed en bedreiging van bestaanszekerheid (tweede les) leidde tot het gezamenlijke besef van de noodzaak van collectieve actie (eerste les). Een breuk in het denken over de rol van de overheid. Die ook de les inhield dat de overheid als currency issuer een essentiële rol speelt in het aan de praat houden en stabiliseren van de economie. Vandaar dat "gewoon Keynes" zo'n belangrijke rol speelde in de Engelse oorlogseconomie en na de oorlog in de naoorlogse opbouw van de verzorgingsstaat en in het macro-economisch beleid. Pas heel veel later konden politici er weer mee weg komen te verklaren dat 'we daar het geld niet voor hebben". De overheid "heeft" het geld per definitie.
En wat voor tijd zullen we nu, in 2020, tegemoet gaan? Als we inderdaad diezelfde twee lessen trekken, zullen we de essentiële rol van de overheid en van de internationale instellingen weer gaan herwaarderen. We zullen wat de opbouw van de verzorgingsstaat betreft, de draad weer oppakken en daarmee weer recht doen aan die basale menselijke behoefte aan bestaanszekerheid. Met een macro-economisch beleid dat dat daarop gericht is, met volledige werkgelegenheid en een goed sociaal vangnet. En de uitgaven voor gezondheidszorg zullen we niet meer zien als gewoon een kostenpost, waarvoor je de markt kunt gebruiken om hem flink in te dammen.
En internationaal zullen we inzien dat de globalisering vanaf nu wel in goede banen moet worden geleid (Joseph Stiglitz). En dat wetenschappelijk onderzoek naar preventie van ziektes, geneesmiddelen en vaccins op de markt niet voldoende tot stand komt. We zullen kortom inzien, om Bas Jacobs aan het woord te laten, dat de kapitalistische droom is uitgedraaid op een illusie.
Waardoor we nog meer doordrongen raken van de noodzaak om de klimaatcrisis, die er natuurlijk ook nog is, met zijn allen aan te pakken.
Misschien zeggen we dan later ook: wat een tijd was dat!
Geen opmerkingen:
Een reactie posten