Tomothy Snyder, de auteur van Bloodlands. Europe Between Hitler and Stalin (2010) en van The Road to Unfreedom. Russia, Europe, America (2018), reageert op wat Poetin in het recente interview met Tucker Carlson allemaal naar voren bracht ter rechtvaardiging van zijn inval in Oekraïne: Putin's genocidal myth.
Poetin beweert in dat interview dat er "het eeuwige Rusland" bestaat en onderbouwt dat met zijn eigen particuliere historische beschouwingen. Volgens die mythe van het eeuwige Rusland heeft er in het verleden bestond er in het verleden een Russische natie met bepaalde grenzen en heeft het huidige Rusland, met maar een gering deel van dat vroegere grondgebied, het recht om met gewelddadig ingrijpen zijn grenzen uit te breiden tot waar ze in dat verleden lagen. Mensen die in die gebieden wonen, hebben zich te onderwerpen en als ze daartoe niet bereid zijn, dan zit er niets anders op dan hen gewelddadig op andere gedachten te brengen of als dat nodig is te vernietigen. Vandaar die aanhoudende Russische droneaanvallen op Oekraïense burgerdoelen. Want het Oekraïense grondgebied dient weer te worden ingelijfd in dat eeuwige Rusland.
Snyder gaat gedetailleerd in op de historische uitweidingen van Poetin en wijst de willekeur en de onjuistheden erin aan. Ik citeer een interessante alinea:
Were Putin serious that the past determines the present, he should say that the territories of that medieval Viking state, Kyivan Rus -- much of Ukraine, all of Belarus, some of northeastern Russia by today's boundaries -- should belong to Sweden, or Denmark, or Norway, or perhaps Finland. The creation of Kyivan Rus was one of several spectacular examples of Viking statebuilding around the year 1000. This broad history includes Sicily, Normandy (and so indirectly England) as well as the Scandinavian kingdoms. Sometimes Viking ambition includes several of these states at once, as when Harald Hardrada, who had served the army of Kyivan Rus, took up the kingship in Norway and invaded England. Putin speaks of Yaroslav the Wise; in an Icelandic source that fascinating ruler figures as Jarisleif the Lame. He was widely known in the Europe of the day (but not in Moscow, which did not exist).
Als je teruggaat in de mensheidsgeschiedenis, dan valt daar van alles te beleven, maar dat er in ruimtelijke zin iets eeuwigs valt aan te wijzen, dat dringt zich bepaald niet op.
Snyder gaat niet in op de parallellen met Adolf Hitlers fantasieën over "het Groot-Germaanse Rijk" en over naties en de strijd tussen naties gebaseerd op ras en raszuiverheid. Maar de overeenkomsten springen in het oog. In beide fantasieën is er het onderscheid tussen "natuurlijke" nationale staten en "kunstmatige" nationale staten. Poetin fantaseert over de natuurlijke nationale staat Rusland, die ooit bestond en die moet worden hersteld. Daartoe moet de kunstmatige nationale staat Oekraïne worden ingelijfd, omdat die tot de natuurlijke staat Rusland behoort. Hitler fantaseerde over de natuurlijke nationale staat waarin het "Germaanse ras" zou zijn verenigd.
Sociaalwetenschappelijk gezien zijn die historische fantasieën van Poetin en van Hitler, en van andere rechts-extremistische politici die "vreemdelingen" uit het nationale grondgebied willen weren, pogingen om nationale staten te zien als "dieper" en "essentialistischer" dan "verbeelde gemeenschappen".
Die laatste term is afkomstig van Benedict Anderson (1936 - 2015), die in 1983 het boek Imagined Communities: Reflections on the Origin and Spread of Nationalism publiceerde. Daarvan verscheen in 1991 een nieuwe editie, met een nieuw voorwoord, dat in 1995 in het Nederlands vertaald werd als Verbeelde gemeenschappen.
Het sociaalwetenschappelijke inzicht bestaat eruit dat het menselijke gemeenschapspatroon niet alleen wordt geactiveerd als het gaat om de kring van persoonlijke relaties (familie, vrienden), maar dat het ook actief kan worden als de persoon zich deel voelt uitmaken van grotere sociale verbanden van onpersoonlijke relaties.
Dat laatste is het geval als de indruk ontstaat dat mensen in dat grotere verband elkaar sociale veiligheid verschaffen, zoals door wetgeving in het verband van een democratische nationale staat. Als die wetgeving vorm geeft aan de morele gemeenschapsintuïtie van iedereen-telt-mee, zoals in de nationaal geregelde sociale zekerheid en gelijke rechten, dan kan de nationale staat als een gemeenschap worden waargenomen en beleefd. Niet als een gemeenschap van persoonlijke relaties, maar als een "verbeelde" gemeenschap. De hele wereldbevolking kan zelfs worden beleefd als een verbeelde gemeenschap, want er zijn de internationale mensenrechten- en vluchtelingenverdragen, die evenzeer een uiting zijn van dat iedereen-telt-mee.
In strijd met dat sociaalwetenschappelijke inzicht is er dus die rechts-extremistische fantasie dat er binnen die verbeelde gemeenschappen een onderscheid kan worden gemaakt tussen "natuurlijke" en "kunstmatige" gemeenschappen.
Dat is zoals bekend een gevaarlijke fantasie. Want aan diegenen die niet bereid zijn zich erbij neer te leggen, wordt het bestaansrecht ontzegd. Het is een fantasie die het statuscompetitiepatroon activeert. En als hij niet de kop in wordt gedrukt, leidt hij vroeg of laat tot genocide.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten