Hoe te reageren op de bedreigingen van de klimaatverandering? De vechtreactie en de immobilisatiereactie.

Het is nu 20 maart 2023. Het net uitgebrachte rapport van het VN-klimaatpanel IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change), dat door bijna tweehonderd regeringen wordt onderschreven, waarschuwt dat de opwarming van de aarde al ergens in de eerste helft van de jaren dertig van deze eeuw de anderhalve graad Celsius zal overschrijden. Al in 2015 was in het Klimaatakkoord van Parijs afgesproken dat alles er op gericht moest worden om een hogere opwarming dan die anderhalve graad te voorkomen. Alles wijst er nu op dat dat doel niet zal worden gehaald.

De schade van die overschrijding zal enorm zijn en komt bovenop wat al is te verwachten van die anderhalve graad. Dit slotrapport is voor een groot deel een samenvatting van voorgaande rapporten. Het blijkt dat eerdere conclusies en kerncijfers heel nauwkeurig overeind blijven. Het nieuwe aan dit rapport is dat de gevolgen van klimaatverandering toch groter zijn en sneller optreden dan eerder werd gedacht. Bij Nu.nl (Experts na acht jaar onderzoek: 'Gevolgen klimaatverandering groter dan gedacht') komt klimaatonderzoeker en een van de leidende auteurs Heleen de Coninck aan het woord:

"Als ik naar dit hele traject kijk, verraste mij het enorme verschil tussen 1,5 en 2 graden opwarming het meest. Al bij 1,5 graden zijn de gevolgen groot, maar het verschil bij verdere opwarming is dramatisch en zag ik niet aankomen"

En Maarten van Aalst, de andere Nederlander die meewerkte aan het rapport, waarschuwt:

"Eigenlijk komen alle risico's sneller op ons af. Bij dezelfde temperatuurstijging zijn de gevolgen erger dan we eerder dachten en dat maakt ook het verschil tussen 1,5 en 2 graden zo groot."

"En de risico's nemen nog harder toe, doordat verschillende problemen elkaar versterken. Droogte kan bijvoorbeeld hittegolven versterken."

"We zien nu duidelijker dat er veel meer moet gebeuren dan alleen technologische oplossingen." Om opwarming van de aarde tegen te gaan, moeten ook ons gedrag, het financiële systeem en de manier waarop we samenwerken veranderen, zegt de klimaatonderzoeker. "Als niet aan zulke voorwaarden voldaan wordt, zal technologie weer tot nieuwe onduurzame situaties leiden."

Dat er heel veel zal moeten veranderen in hoe wij leven, blijkt ook uit het plaatje dat je bij NOS Nieuws tegenkomt (Klimaatonderzoekers: doel 1,5-graad raakt snel uit zicht, snelle actie is noodzakelijk): 

Je ziet de te verwachten ontwikkeling van de uitstoot van broeikasgassen bij de huidige maatregelen (rode lijn) en hoeveel en hoe snel die uitstoot zal moeten worden verminderd om de opwarming tot twee (groene lijn) of tot anderhalve graad (blauwe lijn) te beperken.

Als je je er ook maar een beetje in verdiept, ervaar je hoe groot en veelomvattend en ingrijpend de bedreigingen zijn die op ons afkomen. Bedreigingen niet alleen voor het voortbestaan van onze huidige manier van leven, maar zelfs voor ons fysieke voortbestaan. Je komt op de huiveringwekkende gedachte dat het voortbestaan van de menselijke soort op het spel staat. 

Sociaalwetenschappelijk gezien mag je dat wel een toestand van onveiligheid noemen. En we hebben enig inzicht in de verschillende manieren hoe mensen daarop kunnen reageren. 

Er is in de eerste plaats de vluchtreactie, maar die staat niet tot onze beschikking. Er is niet een tweede aarde. 

Dan is er de vechtreactie. Die bestaat eruit dat we de bedreigingen onder ogen zien en ons verdiepen in de mogelijkheden om te redden wat er nog te redden valt. Dat kan aan de hand van het vandaag uitgebrachte rapport. Hier kun je de Summary for Policymakers lezen. Die besluit met een paragraaf die wordt samengevat als:

Finance, technology and international cooperation are critical enablers for accelerated climate
action. If climate goals are to be achieved, both adaptation and mitigation financing would need to increase many-fold. There is sufficient global capital to close the global investment gaps but there are barriers to redirect capital to climate action. Enhancing technology innovation systems is key to accelerate the widespread adoption of technologies and practices. Enhancing international cooperation is possible through multiple channels.

 

Het geld is er, maar moet wel beschikbaar gemaakt worden. Dat wil zeggen, aan veel huidige bestedingen moet een einde komen. Technologische innovatie moet versneld worden. En bovenal: er zal internationaal samengewerkt moeten worden op een schaal die in de mensheidsgeschiedenis niet eerder is voorgekomen.

 

Maar er is ook nog die andere reactie, die van de immobilisatie door angst, van het blijven zitten waar je zit, van de ontkenning en het vasthouden aan de vertrouwdheid van de status quo. We hebben het altijd zo gedaan, dat kan toch niet verkeerd zijn?  De reactie die zo ontvankelijk maakt voor politici die vol overtuiging beweren dat het allemaal wel meevalt met die klimaatverandering. En ontvankelijk maakt voor samenzweringstheorieën. 

 

De uitslag van de verkiezingen voor de Provinciale Staten en de Waterschappen vorige week doet vermoeden dat zo'n twintig tot dertig procent van de kiezers in deze immobilisatiereactie terecht is gekomen. Gegeven de omvang van de bedreigingen en van de opgave die voor ons ligt, kun je daar begrip voor opbrengen. 

 

Maar het maakt niet optimistisch over de toekomst. Want we zullen iedereen nodig hebben.