De eerste reactie op de kredietcrisis van de Amerikaanse en Europese overheden was dat er snel met stimuleringsbeleid moest worden ingegrepen. Daarmee volgden ze de aanwijzingen van de economische handboeken en de lessen van de Grote Depressie van de jaren dertig. Maar even later, in 2010, besloten de regeringen en de financiële elite om de handboeken en de lessen van de geschiedenis het raam uit te gooien. In hoofdstuk 11 van zijn pas verschenen End This Depression Now! vraagt Paul Krugman zich verbijsterd af hoe dat kon gebeuren.
Als antwoord op die vraag loopt hij eerst de argumenten na die de voorstanders van strenge bezuinigingen daar voor gaven.Een argument bestond uit de vrees dat landen die niet snel met het stimuleringsbeleid zouden stoppen om over te gaan tot bezuinigingen, zelfs bij hoge werkloosheid, in eenzelfde schuldencrisis terecht zouden komen als Griekenland. Griekenland werd als afschrikwekkend voorbeeld gebruikt van hoe het zou kunnen aflopen. Zeer hoge rentes lagen op de loer. Maar de Griekse problemen zijn een speciaal geval en die gevreesde renteverhogingen bleven gewoon uit.
Een tweede argument was dat bezuinigen het vertrouwen van investeerders en consumenten zou vergroten, waardoor de economie zou worden aangejaagd. Want investeerders zouden door de lagere overheidsuitgaven lagere toekomstige rentes verwachten en daardoor meer gaan investeren. En consumenten zouden lagere belastingen in de toekomst verwachten en daardoor meer gaan uitgeven. Ter ondersteuning van dit argument werd verwezen naar onderzoek van Alesina, maar bij nadere inspectie bleek dat onderzoek niet goed te zijn uitgevoerd. Onlangs deden onderzoekers van het IMF het onderzoek over en vonden ze dat bezuinigingen in de gevallen die Alesina had bestudeerd, juist de economie naar beneden drukten. En dat bleek en blijkt ook te gebeuren met de economie van Groot-Britannië, waar de regering van Cameron het "vertrouwenssprookje" enthousiast omarmde en dus fors ging bezuinigen. Met als gevolg dat het vertrouwen van producenten en consumenten daalde tot ongekende niveau's. (HdV: En daar is natuurlijk aan toe te voegen dat we in Nederland hetzelfde meemaken.)
Voorstanders van bezuinigingen waarschuwden ook voor de lage rentes die de centrale banken hanteerden, ondanks dat er geen uitzicht was op verhoging van de inflatie en de werkloosheid hoog was. Gepleit werd voor renteverhoging, waar de ECB in 2011 zelfs ook toe overging (kort daarna weer teruggedraaid). Hiervoor werd het argument gebruikt dat in een depressie het herstel uit zichzelf hoort plaats te vinden. De economie moet zich aanpassen en daarvoor is nodig dat er eerst van alles (kapitaal, vaardigheden) moet worden "vernietigd" om plaats te maken voor nieuwe bronnen van groei. Dit is de oude "liquidationistische" doctrine van o.a. Schumpeter die ineens nieuw leven werd ingeblazen, zonder daarvoor goede redenen of een analyse te geven.
Dan de vraag hoe het kwam dat de politieke en financiële elite de bezuinigingszeepbel volbliezen met zulke zwakke argumenten. Welke motieven hadden ze daarvoor?
Enkele mogelijke motieven werden al door Keynes genoemd: het geeft intellectueel prestige om dingen te beweren die gewone mensen niet zouden bedenken en het geeft gezag om te zeggen dat onrechtvaardigheid en lijden nu eenmaal onvermijdelijk zijn. En Kalecki schreef al in 1943 dat ondernemers graag horen dat de economische welvaart van hun vertrouwen afhangt. En dus vinden politici die ondernemers willen behagen het prettig om dat te zeggen.
Krugman voegt daar nog aan toe dat een bezuinigingsbeleid dat obsessief de inflatie bevecht en rentes verhoogt ook bij hoge werkloosheid, ten goede komt aan de belangen van degenen die geld uitlenen, in tegenstelling tot de belangen van degenen die geld lenen en/of van de opbrengsten van hun arbeid moeten rond komen. Een motief kan dus zijn om vooral die eerste belangen te willen behartigen.
Tenslotte is er de voortdurende neiging om van de economische crisis een spel van goed en kwaad te maken: de depressie is het onvermijdelijke gevolg van zonden die in het verleden begaan zijn. En voor de politieke en financiële elite voelt het goed om de rol van volwassene te spelen die wijst op de onvermijdelijkheid van het ondergaan van het lijden dat volgt op de zonde. Maar:
Het probleem is dat het in de huidige toestand vasthouden aan de noodzaak van voort durend lijden juist niet volwassen is. Het is kinderlijk (beleid beoordelen op hoe het voelt, in plaats van op zijn resultaten) en destructief.Dit alles dus in hoofdstuk 11 van End This Depression Now!
Geen opmerkingen:
Een reactie posten