Het beste middel tegen pesten: leeftijdsgemengde groepen

Het is de Week Tegen Het Pesten. Het wemelt van de ideeën en suggesties om pesten tegen te gaan. En het lijkt er op dat ze allemaal in dezelfde richting gaan: we moeten kinderen vertellen en duidelijk maken dat pesten niet goed is en dat ze er mee op moeten houden. Een voorbeeld is weerbaar.info, waar je leest:

Pesten kunnen we voorkomen door het kinderen op jonge leeftijd te leren herkennen; uitleg en inzicht te geven wat pesten is. Door duidelijke regels te stellen, kinderen uit te leggen dat pesten niet goed is, dat het niet zo hoort en hoe het anders kan.

Ik zie hierin enige overeenkomst met de mythe van de opvoedbaarheid, die o.a. inhoudt dat je door uitleg en instructie kinderen sociaal en moreel gedrag kunt bijbrengen. Je moet kinderen vertellen wat goed is en wat verkeerd is, en dan zullen ze zich beter gaan gedragen. Pesten is "niet goed" en het "hoort niet" en als je dat nu maar aan kinderen vertelt.....

Die benadering miskent dat kinderen morele intuïties vooral aanleren door er veel mee in aanraking te komen. Ze leren meer van wat ze mensen zien doen, dan van wat mensen hen vertellen dat ze moeten doen. Vandaar dat morele intuïties als vanzelf worden aangeleerd als kinderen opgroeien in een morele gemeenschap van vertrouwde anderen die zich onderling sociaal en moreel gedragen. Die simpel gezegd wel eens iets voor elkaar doen in plaats van elkaar te negeren of dwars te zitten.

Een kenmerk van zulke morele gemeenschappen is dat ze leeftijdsgemengd zijn. Dat maakt het mogelijk dat kinderen meer gelegenheid hebben om moreel gedrag van volwassenen (anders dan de eigen ouders) en van oudere kinderen te observeren en om er in te participeren. En ook zijn er daardoor meer gelegenheden voor oudere kinderen om jongere kinderen bij te staan en te ondersteunen. Zo worden ze als vanzelf getraind om voor anderen te zorgen.

Als je dat op je laat inwerken, kom je gemakkelijk op het idee dat het wel eens een belangrijke oorzaak van pesten zou kunnen zijn dat wij onze kinderen in extreme mate dwingen in het keurslijf van de naar leeftijd gesegregeerde groepen. Buiten de (steeds maar toenemende) tijd die kinderen met hun eigen ouders doorbrengen, verkeren ze vooral te midden van hun leeftijdsgenoootjes. En die sociale omgeving van kinderen van dezelfde leeftijd lokt gemakkelijk statuscompetitie uit. Het gaat er dan al snel om wie het populairst is, wie wel en wie  niet cool is, of stoer is, of wie weet hoe je intimideert en wie kwetsbaar is. Geen aangename omgeving voor kinderen met een vlekje.

Deze nadelen van naar leeftijd gesegregeerde groepen zijn overigens bekend. Zo is er het onderzoek Children's Social Behavior in Relation to Participation in Mixed-Age or Same-Age Classrooms, dat laat zien dat kinderen in leeftijdsgemengde groepen pro-socialer zijn, zich minder eenzaam voelen en minder vaak agressief zijn. Dat wijst er overduidelijk op dat in zulke groepen ook pesten minder vaak voorkomt.  En dan nog afgezien van andere positieve effecten van leeftijdsmenging op scholen, zoals op leerprestaties en cognitieve ontwikkeling.

Het verbaast me eigenlijk wel dat we zo vaak in de uitleg en instructie-reflex schieten. Of anders gezegd: de opvoedreflex. Een lespakket is snel gemaakt. In plaats van ons te verdiepen in wat de oorzaken van dat pesten zouden kunnen zijn. Want wat let ons om eens op te houden met die extreme leeftijdssegregatie die we onze kinderen aandoen?

Zie ook twee eerdere berichten over leeftijdssegregatie: hier en hier.
Update 1. En zie nu ook: Scholen wettelijk verplicht om pesten aan te pakken. Beter: kleinere scholen en leeftijdsmenging
Update 2. En nu ook: Er komt onderzoek naar de vraag of leeftijdsgemengde schoolklassen een goed middel zijn tegen pesten