Kunnen wij wereldburgers zijn? Een beetje

De morele intuïtie dat je anderen hoort bij te staan en hen geen leed hoort te berokkenen ontwikkelen we bij het opgroeien in het persoonlijke sociale domein, als dat soort gedrag er maar genoeg in voorkomt. En dat lijkt een voorwaarde te zijn voor de werking van die intuïtie tegenover vreemden en anonieme anderen.

Maar kan het sociale bereik van die intuïtie zich uitstrekken tot het sociale domein van de gehele mensheid? In de zin dat je je bij alle mensen op de wereld betrokken voelt en bereid bent om hen bij te staan als ze in nood verkeren?

Om vast te stellen in hoeverre mensen zich betrokken kunnen voelen bij de gehele mensheid hebben Amerikaanse onderzoekers het volgende vragenlijstje ontwikkeld (zie Identification With All Humanity as a Moral Concept and Psychological Construct van Sam McFarland, Derek Brown en Matthew Webb (betaalpoort)):

1. How much do you identify with (that is, feel a part of, feel love toward, have concern for) each of the following?

a. People in my community
b. Americans
c. All humans everywhere

2. When they are in need, how much do you want to help:

a. People in my community
b. Americans
c. People all over the world

Mensen konden daarop antwoorden op een schaal van 1 (helemaal niet) tot 5 (heel veel). Gemiddeld blijken mensen dan het antwoord 3 (een beetje) te kiezen als het om alle mensen gaat. Dat is ongeveer een half punt lager dan het gemiddelde voor de twee andere groepen. Iets minder dan 15 procent maakt daarmee echter geen verschil: ze zijn even betrokken en hulpvaardig tegenover de gehele mensheid dan tegenover familie, vrienden, buren en landgenoten.

Dat geeft toch te denken. Hoewel wij mensen als sociale dieren zijn geëvolueerd in kleine groepen van personen die elkaar hun leven lang kennen, waarin we als min of meer vanzelfsprekend hebben leren samenwerken, zijn we in de hedendaagse, geglobaliseerde sociale omgeving kennelijk toch in staat om tenminste "een beetje" morele gevoelens te hebben voor de zo ongeveer 7 miljard mensen die de wereldbevolking nu telt. En dat zijn niet alleen maar woorden, want onderzoek laat zien dat mensen die hoger scoren, zich ook meer zorgen maken over de opwarming van de aarde, over mensenrechten en dat soort zaken.

Opvallend vond ik ook dat de antwoorden op a, b en c positief met elkaar samenhangen. Je hoort wel eens, vrij vaak zelfs, de gedachte dat mensen die zich meer bekommeren om hun naasten (hun eigen ingroup), zich minder gelegen laten liggen aan buitenstaanders of daar zelfs vijandig tegenover staan (de outgroup). En dat degene die zich druk maakt over het lot van de mensheid, zich in de eigen kring van familie en vrienden niet weet te gedragen. Dat zal natuurlijk wel eens voorkomen, maar de grote lijn is dus die van een positieve samenhang. (Zie daarover ook Marilynn Brewer).

Dat wijst er op dat het aanleren van die morele intuïties in de persoonlijke sociale omgeving van kinderen cruciaal is, ook voor hun handelen als wereldburger. Goed om te weten.