dinsdag 18 juni 2013

Moet er een bijzondere wettelijke zorgplicht voor banken komen? Over wetgeving als informatie over het goede gedrag

Het kabinet wil een bijzondere zorgplicht voor banken invoeren. Nadat de Raad van State negatief over het wetsvoorstel heeft geadviseerd, houdt de Tweede Kamer deze week een hoorzitting. Zie de link onderaan. Is het een goed idee om voor banken een bijzondere wettelijke zorgplicht in te voeren?

Een wettelijk geregelde zorgplicht is een mogelijke oplossing voor een probleem van informatie-asymmetrie. Banken zijn over de complexe financiële producten die ze aanbieden uiteraard beter geïnformeerd dan hun klanten, die maar zelden in hun leven zulke transacties aangaan. Dit kan banken in de verleiding brengen om hun winsten te vergroten ten koste van de belangen van hun klanten.

En sinds de woekerpolissen weten we dat ze niet altijd tegen die verleiding zijn opgewassen. Je kunt in zulke gevallen in een wet regelen dat banken verplicht zijn tot een zorgvuldige behandeling van hun klanten. Een zorgplicht dus, die inhoudt dat de financiële dienstverlener op zorgvuldige wijze de gerechtvaardigde belangen van de consument in acht dient te nemen. Zo formuleert de Raad van State het in de samenvatting van zijn advies Wetsvoorstel Wijzigingswet financiële markten 2014. Waarom is de Raad van State daar tegen?

In diezelfde samenvatting staan twee argumenten. Het eerste argument is dat de wet niet nodig is omdat er in het civiele recht al een bijzondere zorgplicht voor financiële dienstverleners bestaat. En omdat de consument dus ook nu al naar de rechter kan gaan om een schadeloosstelling te eisen. Waarom nog een extra zorgplicht?

Als tweede argument noemt de RvS dat door het zeer ruime bereik van de voorgestelde zorgplicht
de financiële dienstverlener er voor verantwoordelijk (lijkt) te worden dat de consument uiteindelijk een goede beslissing neemt. De Afdeling advisering (van de RvS) is er niet van overtuigd dat een dergelijke verdeling van de verantwoordelijkheden tussen de financiële dienstverlener en de consument recht doet aan de eigen verantwoordelijkheid van de consument. Met een zodanig vergaande zorgplicht valt zelfs niet uit te sluiten dat de consument minder eigen verantwoordelijkheid zal nemen, omdat zijn belang in belangrijke mate door de financiële dienstverlener moet worden behartigd.
Tja, onderkent de Raad van State eigenlijk wel dat we hier met een probleem van informatie-asymmetrie te maken hebben? Waarin dus die consument door informatietekort gewoonweg niet of maar heel beperkt in staat is om die eigen verantwoordelijkheid te nemen? En waarin dus de andere partij in de transactie een extra grote verantwoordelijkheid, ja, een zorgplicht, heeft? Als dit argument zou kloppen, dan zou je ook de al bestaande zorgplicht (zie eerste argument) moeten afschaffen. Consumenten moeten zichzelf beter informeren en de wet moet hen geen excuus bieden om dat na te laten. Dit komt eigenlijk neer op het oplossen van problemen van informatie-asymmetrie door te ontkennen dat ze bestaan. Als iedereen zich maar goed informeert.....

Maar daar komt bij dat de redenering van de RvS wel heel strikt juridisch is. Afgaand op die samenvatting heeft de Raad weinig oog voor de functie van wetgeving als morele attendering. Mensen, ook financiële dienstverleners, zijn over het algemeen toegerust met morele intuïties over wat goed gedrag is. En die zijn in het persoonlijke, sociale domein meestal toereikend om het interpersoonlijke verkeer goed te laten verlopen.

Maar in het onpersoonlijke domein van de meeste economische transacties is niet altijd precies duidelijk of die morele intuïties wel voluit van toepassing zijn. Mensen kunnen zelfs,  door, zeg maar, de neo-liberale ideologie van het marktdenken, op het idee gebracht worden dat je goed handelt als je alleen maar je eigen belangen behartigt. Want de onzichtbare hand lost immers alles op? Het kan dan al helpen hen er door wetgeving op te attenderen wat het goede gedrag is. De bedoeling en de functie van de wet is dan inderdaad om mensen te informeren over wat het goede gedrag is ( zie bijvoorbeeld Social Norms and the Law: Why Peoples Obey the Law (pdf) van Amir N. Licht). En dan gaat het dus nog helemaal niet over pakkans, sancties en rechtszaken.

Als je die redenering serieus neemt, en daar valt veel voor te zeggen, dan hangt het nut van een bijzondere wettelijke zorgplicht dus vooral af van de vraag of wat extra attendering nodig lijkt. Dan ben je niet formeel-juridisch aan het redeneren, maar veel meer sociaal-wetenschappelijk. Mensen zijn van goede wil, maar soms hebben ze wel een extra geheugensteuntje nodig. Van een legitieme instantie zoals onze overheid gelukkig nog altijd is.

Dat lijkt mij de ratio te zijn achter het wetsvoorstel voor die extra bijzondere zorgplicht van banken. Want dat extra geheugensteuntje lijkt echt wel nodig. Vreemd dat de Raad van State daar geen oog voor lijkt te hebben. En ook niet beseft dat het nu juist niet besluiten tot zo'n extra geheugensteuntje een wel heel verkeerd signaal kan geven.

artikelen 2013 06 juni 18 Is die zorgplicht voor banken echt nodig - SC Online:

'via Blog this'

Geen opmerkingen: