Over Theda Skocpol, de Tea Party, Trump en de Republikeinse partij - en over het statuscompetitiepatroon

Naar aanleiding van het eredoctoraat dat de Nijmeegse Radboud Universiteit volgende week aan haar uitreikt, heeft de Volkskrant een interview met de Amerikaanse sociologe/politicologe Theda Skocpol: ‘Trump is slechts het symptoom van een dieper probleem’.

Theda Skocpol heeft een indrukwekkend oeuvre op haar naam staan. Lees het pas verschenen A Conversation withTheda Skocpol, waarin ze zelf haar intellectuele loopbaan en haar werk toelicht. 

Ik ken dat werk onder meer van haar boek, samen met Vanessa Williams,

over de opkomst van de Tea Party en de daarmee samenhangende radicalisering en verrechtsing van de Amerikaanse Republikeinse Partij: The Tea Party and the Remaking of Republican Conservatism (2012, 2013, 2016).

Die Tea Party was een merkwaardige mix van een beweging van onderop, ondersteuning door miljardairs uit het bedrijfsleven, zoals de Koch Brothers, en van mediaberoemdheden als Glenn Beck en Sean Hannity. Die erin slaagden om van de Republikeinse partij een extreemrechtse koers te laten varen, die uitliep op het met illegale middelen, waaronder inmenging door Rusland, aan de macht komen van Donald Trump.

Hoe die ontwikkeling verder zal verlopen, dat kunnen we nu van dag tot dag volgen. Er zit een afzettingsprocedure (impeachment) aan te komen, maar ook als die slaagt, blijft er het probleem van die extreemrechtse, antidemocratische koers van de Republikeinse partij. Voorlopig is de democratie in groot gevaar in het machtigste land ter wereld, dat lang als democratisch voorbeeld diende.

Ik las dat boek over de opkomst van de Tea Party, waarin Skocpol en Williamson leden van die beweging hebben geïnterviewd en geprobeerd hebben om hun beweegredenen te begrijpen, al weer een paar jaar geleden. Toen ik het vanochtend weer eens uit de kast pakte, vond ik er de aantekeningen in terug die ik er destijds bij maakte. 

Een van die aantekeningen gaat over de vraag welke aanwijzingen het boek verschaft voor de gedachte dat die Tea Party-aanhangers onderdeel waren (en zijn) van die beweging in de richting van het statuscompetitiepatroon waar ik het eerder (in 2017) over had: We maken een tijd mee waarin het statuscompetitiepatroon gaat overheersen in het publieke domein.

Ik kwam toen tot de volgende vier aanwijzingen:

1. het aanhangen van de ideologie van de kleine overheid, die zoveel mogelijk de markt zijn werk moet laten doen. Maar die kleine overheid moet wel: streng straffen, immigranten buiten de deur houden, abortus verbieden en het homohuwelijk verbieden.
2. het afwijzen van sociale zekerheid en de herverdelende verzorgingsstaat. Bijstand alleen voor degenen die dat echt verdiend hebben en dat zijn er maar weinigen. De anderen zijn klaplopers en profiteurs. Afwijzen van collectieve verzekering tegen ziektekosten (Obamacare), want waarom zouden de gezonden moeten meebetalen voor de zieken.
3. het denken in racistische/etnische scheidslijnen: de zwarten en de Latino's zijn minder hardwerkend, minder intelligent en minder betrouwbaar.
4. de neiging om te denken dat mensen in het algemeen niet zijn te vertrouwen, overeenkomend met de twee wereldbeelden van het rechts-extremisme.

Skocpol en Williamson schreven voor de 2016-editie van hun boek een epiloog, toen Trump nog slechts een van de Republikeinse kandidaten was voor het presidentschap. Die eindigt met de volgende twee zinnen:

Eventually, the Republican Party will either moderate or die, but not quickly. The after-effects of the Tea Party disruption will continue to weaken the GOP - and will also bedevil American government and politics for some time to come.

Voorspellende woorden. Over hoe dat zal aflopen, weten we nu, in 2019, elke dag, ja, elk uur, iets meer. Maar inderdaad, het gaat niet snel genoeg.