Maatschappelijke en persoonlijkheidsfactoren die van invloed zijn op het aanhangen van een rechts-extremistisch wereldbeeld

We zagen dat er aan de rechts-extremistische kant van het politieke spectrum twee wereldbeelden worden aangehangen: een beeld dat de wereld gevaarlijk is en een beeld dat de wereld een strijdtoneel is.

Het beeld dat de wereld gevaarlijk is, dat chaos, anarchie en kwaadwillende lieden elk moment kunnen opduiken, blijkt vooral samen te hangen met het hoog scoren op Right-Wing Authoritarianism (RWA), dat wil zeggen met het onderschrijven en aanhangen van traditionele normen en waarden, het je zelf daaraan onderwerpen en het opleggen ervan aan anderen, als het moet met geweld.

Terwijl het beeld dat de wereld een strijdtoneel is, een amorele jungle, vooral samenhangt met hoge scores op de Sociale Dominantie Oriëntatie (SDO), dat wil zeggen met gefascineerd zijn door de gedachte dat de samenleving een statushiërarchie is van groepen en met de innerlijke behoefte om jezelf en je groepsgenoten (het eigen volk) aan de top daarvan te zien.

Maar weten we meer over de factoren die van invloed zijn op de kans dat mensen zulke wereldbeelden gaan aanhangen?

Jazeker. Via de studie uit 2013 waar ik in het vorige bericht naar verwees, kwam ik terecht bij
Personality, Ideology, Prejudice, and Politics: A Dual‐Process Motivational Model uit 2010. Daarin wordt onderzoek aangehaald en besproken dat wijst op maatschappelijke en persoonlijkheidsfactoren die mensen doen neigen naar een rechts-extremistisch wereldbeeld.

Je ziet die factoren links in het plaatje hieronder, dat een uitbreiding is van het plaatje dat je in het vorige bericht tegenkwam. (Lees door onder het plaatje.)

Wat persoonlijkheid betreft, blijken er twee van de Big Five-persoonlijkheidsdimensies voorspellend te zijn voor een rechts-extremistisch wereldbeeld.

Als je lager scoort op de dimensie Openheid voor nieuwe ervaringen, dan voorspelt dat het meer aanhangen van een gevaarlijk wereldbeeld. Anders gezegd, mensen die zo hangen aan hun overtuigingen dat ze zich liever afsluiten voor nieuwe, mogelijk tegengestelde informatie, neigen er meer toe om de wereld als gevaarlijk te zien. Dezelfde, maar zwakkere, samenhang is er met de dimensie Zorgvuldigheid (zelfdiscipline, plichtsbesef, betrouwbaarheid, ordelijkheid).

En een lage score op de persoonlijkheidsdimensie Aangenaamheid (Agreeabkeness) blijkt voorspellend te zijn voor het aanhangen van het competitieve wereldbeeld, de wereld als een amorele jungle. Het gaat dan om mensen die afstandelijk zijn, onvriendelijk, weinig coöperatief en die hun eigen belangen boven die van anderen stellen.

Dat degenen die zelf onvriendelijk zijn en weinig coöperatief ook een wereldbeeld hebben waarin anderen competitief zijn, is geheel in overeenstemming met de studie van Kelley en Stahelski uit 1970 die ik besprak in Pro-sociaal gedrag en sociale omgeving (2): samenwerking, competitie en het gedrag van anderen.

De rechts-extremistische medemens blijkt dus gemiddeld genomen een minder aangenaam mens te zijn, die minder open staat voor nieuwe informatie.

Tenslotte zijn er ook aanwijzingen dat maatschappelijke factoren de kans op het aanhangen van een rechts-extremistisch wereldbeeld vergroten.

In lijn met het onderzoek dat een grotere economische bestaansonzekerheid het succes van rechts-extremistische politieke partijen vergroot, zien we dat het zich bedreigd voelen het gevaarlijke wereldbeeld doet ontstaan en dat ongelijkheid en conflict het competitieve wereldbeeld uitlokt.