Van recht op bijstand naar voedselbankmaatschappij - Het ontbreken van ophef over een Kamerbrief van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid

Update. Ik had hier natuurlijk meteen een verwijzing moeten opnemen naar De oorlog tegen de kwetsbaren en de armen als verschijningsvorm van de statuscompetitie uit 2018. Bij deze.

Ik las de Kamerbrief "Ondersteuning voedselbanken" van 28 april 2021 van de demissionair minister van Sociale zaken en Werkgelegenheid Wouter Koolmess en dacht: hier zou toch eigenlijk ophef over moeten zijn. Dat die ophef er niet is, zegt iets over de tijd waarin we leven.

Wat is het geval? De minister reageert op zorgen dat als gevolg van de coronacrisis de voedselbanken meer "klanten" moeten bedienen en dat het voedselaanbod zou kunnen teruglopen. De minister zegt bereid te zijn de voedselbanken (meer) te ondersteunen. Zo is er subsidie beschikbaar voor een nog op te richten stichting die voedsel zal inkopen. Ook is er Europees geld beschikbaar. En tenslotte 

"start een haalbaarheidsstudie naar een model om op een efficiënte en grootschalige wijze, beschikbare rest- en bijstromen te verwerken naar lang houdbare, flexibel in te zetten gezonde en smaakvolle producten. Deze rest- en bijstromen zijn in hun huidige vorm niet bruikbaar voor voedselbanken of de commerciële markt. Het doel is om een structurele oplossing te bieden voor zowel het terugdringen van voedselverspilling in de productieketens als het zorgdragen voor een stevig basisaanbod van gezonde kwaliteitsproducten voor voedselhulpprogramma’s."

Waarom zou hier ophef over moeten zijn? In plaats van dat we de minister prijzen voor zijn bereidheid om de voedselbanken te ondersteunen?

Die ophef zou er behoren te zijn omdat de brief laat weten dat in ons land het bestaan, sinds 2002, van voedselbanken volstrekt is genormaliseerd. Er is in de brief nog niet het begin van een passage te vinden waarin de minister betreurt dat in Nederland voedselbanken nodig zijn. Waarin hij laat weten dat in een beschaafd land eigenlijk de overheid op zich moet hebben genomen om de morele gemeenschapsintuïtie van het iedereen telt mee vorm te geven in wetgeving en economisch beleid. Zodat niemand die niet in het eigen levensonderhoud kan voorzien de hand op hoeft te houden. En niemand de vernederende gang naar een voedselbank hoeft te maken.

Dat iedereen telt mee was natuurlijk de motivering voor het invoeren van de Algemene Bijstandswet in 1965. Als je buiten je schuld niet in het eigen levensonderhoud kon voorzien, dan hoorde er een afdwingbaar recht te zijn op bijstand. Dat recht, in plaats van een gunst, maakte dat iedereen het gevoel kon hebben mee te tellen. Want daardoor kon, in de woorden van minister Marga Klompé, die de eerste bijstandswet door de volksvertegenwoordiging loodste, iedereen "met opgeheven hoofd" een beroep op bijstand doen. 

Dat opgeheven hoofd werd destijds cruciaal geacht. Marga Klompé daarover toen ze jaren later werd geïnterviewd:

"'Ik wilde voorkomen dat er een stigma-zou ontstaan op de nensen die een beroep zouden doen op bijstand. De WD wilde-bij de-behandeling in "de Kamer een-aantal sanctiemaatregelen voor het geval er gefraudeerd zou worden en - men bijvoorbeeld verkeerde gegevens gaf. Op dat punt zat natuurlijk wel iets in de wet, maar ik heb mij sterk verzet tegen die vele sancties, want men had het bijvoorbeeld over de scharesliep, dat die mensen hun inkomsten niet zouden opgeven. En dat ging dan om een percentage mensen van hooguit één procent— Ik heb toen gezegd: als u dit gaat doen dan geeft u weer een stigma op die wet, op wie daar een beroep op doet. Dan ga je er al bij voorbaat vanuit dat wie daar een beroep op doet bij voorbaat een fraudeur is. Dat mag je met die 99 procent andere mensen niet doen. Ik wil met  die wet dat mensen met opgeheven hoofd een beroep op die wet doen. Mijn grote teleurstelling is nu dat dit pogen van mij niet gelukt is. Nog steeds zit er voor veel mensen een stigma op. Dat merk je dan ook en dan zeggen ze: 'O God wat vreselijk, in de bijstandswet'. Nou, dat vind ik verdrietig, want ik heb iets anders geprobeerd."

Marga Klompé overleed in 1986. En heeft dus niet hoeven meemaken dat die bijstandswet, sinds 2015  als onderdeel van de Participatiewet, zodanig is uitgekleed dat er niet alleen een vernederende "tegenprestatie" kan worden verlangd, maar dat ook het niveau van de uitkering bewust zo is verlaagd dat je wel tot armoede moet vervallen. Niet meer genoeg eten op tafel. En dat je dus bent aangewezen op de nieuwe liefdadigheid, die van de voedselbank.

Weg met het recht op bijstand. Weg met het iedereen telt mee. 

En dus een overheid die het bestaan van voedselbanken heeft genormaliseerd. Met als bijkomend voordeel, hoe cynisch kan een minister zijn, dat zulks bijdraagt aan het voorkomen van voedselverspilling. En met het argument dat "het de kracht van de voedselbanken is dat het initiatief vanuit de samenleving komt". Als een soort van excuus voor het tekortschieten van die overheid. En alsof in een democratie overheidsbeleid niet "vanuit de samenleving" zou komen.

Een overheid bovendien die in elke burger die een beroep op haar doet een fraudeur ziet. Waarbij je natuurlijk ook meteen denkt aan de Toeslagenaffaire. 

Heel benieuwd hoe Rutte-4 eruit gaat zien.

Zondagochtendmuziek: Sacred Music From Medieval Spain: The Llibre Vermell And The Cantigas De Santa Maria...

Gisteravond zo nu en dan naar het Eurovisie Songfestival gekeken. En ik dacht: had het niet wat minder gekund? En met wat meer muziek? Iemand twitterde dat veel van de makers kennelijk nooit van de uitdrukking "Niets meer aan doen" hadden gehoord. Daar was ik het wel mee eens. Niet alles wat kan zou je moeten willen. 

Als contrast en om weer tot rust te komen: ook Europa, maar dan lang geleden. Sacred Music from Medieval Spain. 

Met dank aan wikipedia:

Het Llibre Vermell de Montserrat (Catalaans voor Rode boek van Montserrat) is een verzameling middeleeuwse teksten, verzameld rond het heiligdom van de Zwarte Madonna van Montserrat, in Catalonië, nabij Barcelona. 

En de Cantigas de Santa Maria ('Liederen van de Heilige Maria') zijn een van de grootste verzamelingen van eenstemmige liederen in de westerse middeleeuwse literatuur. De liederen werden gecomponeerd tijdens de regering van koning Alfons X van Castilië (1252-1284).

Amerika als voorbeeld. Over een notitie van de Raad van Economische Adviseurs van de regering-Biden - Nu met update

Update. Nu, in augustus 2022, wordt het steeds duidelijker hoe succesvol het presidentschap van Joe Biden is. Succesvol in vele opzichten, die je kunt samenvatten als een omslag van van statuscompetitief overheidsbeleid (gedreven door streven naar macht, overheersing en onderdrukking) naar gemeenschapsbeleid (gedreven door iedereen-telt-mee). Dit bericht dateert van 17 mei 2021 en kan gezien worden als een aankondiging van wat zou volgen.

Verkiezingen kunnen ingrijpende gevolgen hebben en dat wordt wel heel goed geïllustreerd aan wat zich sinds 20 januari in de Verenigde Staten afspeelt, de datum dat Joe Biden, na zijn royale verkiezingsoverwinning vorig jaar, aantrad als president. Ik stond daar op 29 januari al bij stil in het bericht Wat is hier aan de hand? Is dit echt het begin van een historische omslag van statuscompetitief overheidsbeleid naar gemeenschapsbeleid?

Wat hier precies aan de hand is, wordt nu nog duidelijker met deze notitie (issue brief) van de Raad van Economische Adviseurs van de nieuwe regering: Building Back Better: The American Jobs Plan and the American Families Plan. 

Niet alleen wordt daarin afscheid genomen van het economisch beleid, als je dat al beleid mag noemen, van Bidens voorganger, nee, er wordt korte metten gemaakt met het beleid van de afgelopen veertig jaar. In de Verenigde Staten heeft tot in de hoogste regeringskringen de overtuiging postgevat dat het neoliberale experiment met minder overheid, lagere belastingen en meer markt als een grote mislukking dient te worden beschouwd. Neem de eerste alinea:

For the past four decades, the view that lower taxes, less spending, and fewer regulations would generate stronger economic growth has exerted substantial influence on U.S. public policy. Over this period, the United States has underinvested in public goods such as infrastructure and innovation, and gains from growth have accrued disproportionately to the top of the income and wealth distribution. Long-standing racial, ethnic, and gender disparities persist. In addition, while historic progress has been made in expanding health insurance, more remains to be done to provide adequate protection against economic risk. Indicators of deprivation, such as child poverty, are too high, and declines in overall life expectancy in some years prior to the pandemic, accompanied by increased disparities, are cause for concern.

Het is de hoogste tijd voor een andere economische theorie:

The economic theory underlying President Biden’s American Jobs Plan and American Families Plan is different. These proposed policies reflect the empirical evidence that a strong economy depends on a solid foundation of public investment, and that investments in workers, families, and communities can pay off for decades to come.(...) 

In order to function and deliver strong and shared economic gains, markets need an engaged, effective public sector. From policies that spur innovation and facilitate labor supply to those that provide investments in children and protections against economic insecurity, the public sector has an important role to play in supporting the economy. These types of public programs enable market actors to go about the business of producing goods and services. But when policymakers direct the public sector not to do those things—not to invest in innovation, in supporting labor force participation, in children, or in protection from risk—everyone suffers from slower economic growth, greater inequality, and reduced economic security. 

Waarna een opsomming volgt van de aanwijzingen voor het belang van overheidsuitgaven en -investeringen voor de groei van de productiviteit en daarmee van de levensstandaard. Dan gaat het om de publieke infrastructuur, onderzoek en innovatie, marktinterventies om onvoorziene rampen het hoofd te bieden (pandemieën, klimaatverandering), onderwijs en jeugdzorg en arbeidsomstandigheden, waaronder goede kinderopvang en betaald verlof.

Maar dan gaat het nog alleen over de voorwaarden voor economische groei. Daarnaast is er natuurlijk ook de morele kant van de zaak: worden de economische opbrengsten wel rechtvaardig genoeg verdeeld? 

Growth is only one part of the economic story. An economy where economic gains are not shared is one that is not delivering on its full promise to those who do the work of producing 4 economic output. There is also evidence that greater inequality, in turn, hampers growth through negative effects on innovation and productivity. 

Met terecht, in de laatste zin, de toevoeging dat ongelijkheid niet alleen moreel slecht uitpakt, maar ook juist in economisch opzicht.

Er ligt dus een overheidstaak om de ongelijkheid niet uit de hand te laten lopen, zoals in de Verenigde Staten, maar niet alleen daar, is gebeurd. Dus hogere belastingen, vooral aan de top.

Tenslotte: de overheid heeft tot taak om zijn burgers bestaanszekerheid te verschaffen, een taak die in die 40 jaar neoliberale ideologie veel te veel is verwaarloosd, ja, zelfs bewust genegeerd.

New forms of protection against economic insecurity are necessary to ensure that unavoidable risks do not become avoidable economic pain. Research finds that social insurance programs not only directly reduce hardship and financial risk, they also moderate economic downturns, improve health, and save lives. Investments in expanded social insurance would build on a long tradition of American social insurance programs, including unemployment insurance; Social Security; and Medicare, Medicaid, and the Affordable Care Act. Moreover, they would stand in sharp contrast to recent trends that have increased economic insecurity such as the replacement of traditional pensions with 401(k)s, declining rates of unionization, and the erosion of the value of the minimum wage.

Anders gezegd, terugkeer naar de weg die na de Tweede Wereldoorlog werd ingeslagen, die van de opbouw van de verzorgingsstaat. Er is 40 jaar lang een dwaalspoor bewandeld.

Met de regering-Trump was wel een dieptepunt bereikt in de dominantie van het statuscompetitiepatroon, met serieuze bedreigingen voor de democratie.

Maar nu kunnen de Verenigde Staten weer als voorbeeld dienen. Ook voor Nederland, waar we na de Grote Financiële Crisis natuurlijk al afscheid hadden moeten nemen van die neoliberale dwaalwegen, In plaats daarvan maakten we de VVD de grootste partij. We lopen nu ineens sterk achter bij wat zich in de Verenigde Staten afspeelt.

Zondagochtendmuziek - Iveta Apkalna & Ensemble Resonanz | Internationales Musikfest Hamburg

Een prachtige livestream van zes dagen geleden van het Internationales Musikfest Hamburg. Het Ensemble Resonanz en de Letse organiste Iveta Apkalna. Bach, Poulenc en Mozart. 

Waarom de eigendomsrechten van de fabrikanten van COVID-19 vaccins buiten werking moeten worden gesteld - Over markt (ieder voor zich) en overheid (iedereen telt mee)

Update. Het verandert op zich niets aan de argumenten voor buitenwerkingstelling van de intellectuele eigendomsrechten op de COVID-19 vaccins van de grote farmacieconcerns, maar het werpt wel een licht op hun onderliggende motieven: Pfizer sluist miljardenwinst weg via Nederland. Als je al zoveel mogelijk probeert om zo weinig mogelijk belastingen te betalen en daarmee aan de publieke zaak bij te dragen, dan zul je er ook niet voor terugdeinzen om je monopoliepositie te gebruiken. En daarmee riskeren dat de coronapandemie langer duurt en meer slachtoffers vraagt.

Hoe krijgen we zo gauw mogelijk zoveel mogelijk mensen wereldwijd gevaccineerd tegen COVID-19? De noodzaak daartoe is groot, want niemand is veilig voor het virus zolang niet iedereen veilig is. Om de verspreiding van het virus wereldwijd te stoppen, zijn er zo'n 10 tot 15 miljard doses nodig, terwijl er tot eind april in totaal nog maar 1,2 miljard waren geproduceerd.

Moeten we daarvoor niet de intellectuele eigendomsrechten op de technologie en de kennis van de fabrikanten van de vaccins, zoals Pfizer en Moderna, tijdelijk buiten werking stellen, zodat ook andere fabrikanten die daartoe in staat zijn de productie ter hand kunnen nemen? Joseph Stiglitz en Lori Wallach beantwoorden die vraag bevestigend: Will Corporate Greed Prolong the Pandemic? 

En zij niet alleen. De regering-Biden maakte dit op 5 mei tot zijn beleid. De Europese Unie heeft het in overweging genomen, maar Merkel heeft na een telefonisch overleg met een CEO van een grote farmaceutische onderneming laten weten dat zij tegen is.

Stiglitz en Wallach zetten op 6 mei de argumenten op een rij. (Met een zekere waarschijnlijkheid dat die al eerder de regering-Biden hadden bereikt.) De fabrikanten hebben enerzijds laten weten dat die buitenwerkingstelling onnodig is, omdat de huidige regeling genoeg flexibiliteit geeft om hun kennis over te dragen. Maar anderzijds waarschuwen ze dat prikkels voor toekomstig onderzoek zouden worden weggenomen en dat hun winsten zouden afnemen. Dat laatste zou kunnen kloppen, want na de bekendmaking van de Biden-regering liepen de aandelen van de grote fabrikanten sterk in waarde terug. Buitenwerkingstellen zou dus wel degelijk effect hebben op de productie.

Na de HIV/AIDS epidemie zijn de landen van de Wereld Handels Organisatie (WTO) overeengekomen dat ze patenten moeten kunnen negeren om als dat nodig is voldoende essentiële geneesmiddelen te kunnen laten produceren. Als dit ook van toepassing zou worden verklaard op de productie van COVID-19 vaccins, dan zouden de fabrikanten inderdaad hun monopolierechten verliezen. Maar dat zou niet verhinderen dat ze voor de overdracht van kennis en technologie gecompenseerd worden. Alleen zouden ze in de onderhandelingen daarover minder sterk staan dan wanneer alle rechten bij hen berusten. Waardoor hun winsten wat lager zouden uitvallen dan ze nu doen, wat natuurlijk in deze noodsituatie ook precies de bedoeling is. Stiglitz en Wallach:

The COVID-19 vaccines have been developed by scientists from all over the world, thanks to basic science supported by numerous governments. It is only proper that the people of the world should reap the benefits. This is a matter of morality and self-interest. We must not let drug companies put profits ahead of lives.

Een mooi voorbeeld van een kwestie waarin de juiste grens moet worden gezocht tussen wat we aan de markt kunnen overlaten (ieder-voor-zich) en waar we als overheid (wij met zijn allen) dienen in te grijpen. 

En waarin dus onvermijdelijk de morele gemeenschapsintuïtie van het iedereen telt mee ("a matter of morality") een rol speelt.

Zondagochtendmuziek - Concert Barbara Hannigan : la Voix humaine / Métamorphosen

Gistermiddag via Radio 4 naar dat prachtige optreden van Ludwig met dirigent/sopraan Barbara Hannigan gekeken? Music for the Theatre: Congratulations to Barbara Hannigan! Ter gelegenheid van Hannigans vijftigste verjaardag. Een boeiend programma met Copland, Haydn, Barry en Weill/Elliott.

Gemist? Je kunt het vanaf morgen terugkijken via NPO Start en het YouTube-kanaal van NPO Radio 4.

Maar er was eerder dit jaar ook al dit adembenemende optreden in Parijs met het Orchestre Philharmonique de Radio France met uitvoeringen van Metamorphosen van Richard Strauss en La Voix Humaine van Francis Poulenc. En ongelooflijk mooi in beeld gebracht.

Waar haalt een mens de tijd vandaan om dit alles tot zich nemen? Toch doen!

Economie is een wetenschap over, en beoefend door, morele wezens waarin morele argumenten alleen tussen haakjes of in bijzinnen binnen mogen komen. Daar klopt iets niet - Wat de morele luchtledigheid van het vak economie zoal betekent - deel 7

Aan de morele luchtledigheid van het vak economie zijn we zo gewend dat we er niet eens meer bij stilstaan. Zie hier het vorige bericht. Terwijl de mens een moreel dier is, die zijn overleving en succes te danken heeft aan het samenwerken en delen waarvoor onze morele gemeenschapsintuïties van iedereen telt mee en van rechtvaardigheid noodzakelijk waren. Dat wij (nog) bestaan is er aan te danken dat we zijn toegerust met morele intuïties.

Maar toen we de derde stap van onze geschiedenis zetten, die van de ontwikkeling van de onpersoonlijke relaties van de markt, toen waren we daar zo van onder de indruk dat we dachten dat zich hier een amoreel sociaal domein aandiende. In dat domein zouden de verhoudingen die van de onderlinge competitie behoren te zijn, want dan zou zich een proces voltrekken waarin iedereen precies krijgt wat hij "verdient". In plaats van het iedereen telt mee en van rechtvaardige verhoudingen kwam de markt als maat der dingen en dus het iedereen krijgt wat hij verdient, hoeveel of hoe weinig dat ook is. Hoe exorbitant rijk (en dus machtig) de ene en hoe hopeloos arm (en dus machteloos) de ander ook is.

Dat we daar zo van onder de indruk waren, leidde er toe dat zich dat moreel luchtledige vak economie kon ontwikkelen. Een werkelijkheidsvreemd vak omdat het afzag van de morele aard van het menszijn. En daarmee van de menselijke waardigheid. Denk aan Polanyi, zoals in dit bericht geciteerd:

The dignity of man is that of a moral being, who is, as such, a member of the civic order of family, state, and "the great Society of mankind."

In dat theoretische apparaat dat dit vak economie vanaf het eind van de achttiende eeuw tot vandaag de dag hanteert, kom je die notie van menselijke waardigheid niet tegen.

Wat houdt die constatering zoal in, vroeg ik me in de vorige berichten af? We zagen al dat die morele gemeenschapsintuïties en daaraan gekoppeld de notie van de menselijke waardigheid zich in de reële maatschappelijke ontwikkelingen, die van de vestiging van democratieën en van de opbouw van de verzorgingsstaten, wel degelijk lieten gelden. Maar dat tegelijk het vak economie daarbij aan de zijlijn stond. Wat natuurlijk ook weer niet uitsluit dat veel economen als persoon die ontwikkelingen toejuichten en er aan bijdroegen. Maar dus: als persoon, niet omdat hun vak hen die richting wees.

Als je even achterover leunt en daarover nadenkt, kun je moeilijk anders concluderen dan dat dit uiterst merkwaardig is. (Overigens net zo merkwaardig als dat het vak sociologie moreel luchtledig is.) Maar, zoals gezegd, we zijn eraan gewend.

Wat betekent dat het ons nauwelijks opvalt als een econoom een bepaald beleid voorstaat, met economische argumenten, en daar dan terloops aan toevoegt dat dat beleid ook moreel te prefereren valt. Maar die toevoeging behoort duidelijk niet tot "het vak economie". 

Neem die passage uit het boek Een land van kleine buffers van Dirk Bezemer, die ik aanhaalde in het bericht Nu de overheid terug is, kun je dan als het vak economie of het vak sociologie morele oordelen buiten de deur blijven houden? Daarin gaat het over de te grote en disfunctionele financiële sector, die onvermijdelijk een piramidespel in werking zet en dus fraude en misleiding. Waarop Bezemer laat volgen dat deze constatering geen morele veroordeling is, maar dat die trouwens ook best mag. Het mag best, maar is geen economisch argument.

Of neem nu de column die Paul Krugman twee dagen geleden schreef: Biden and the Future of the Family. Daarin gaat het over de plannen van Biden om structureel geld uit te trekken om gezinnen met kinderen financieel te helpen. Erop neerkomend dat ook de Amerikaanse gezinnen eindelijk kinderbijslag krijgen, zoals in verzorgingsstaten gebruikelijk is. (Zie ook mijn bericht over kinderbijslag en de arbeidsovereenkomst uit 2014.) 

Plannen waar de Republikeinen natuurlijk tegen zijn, want in hun ogen maakt de markt wel uit wat iedereen verdient. Geen overheidsinmenging, geen subsidies! De econoom Krugman brengt daartegenin dat zulke uitgaven juist economisch gezien gunstige opbrengsten hebben. Ze dragen eraan bij dat kinderen beter opgeleid worden en gezondere, langere en productievere levens hebben. Er zijn goede economische argumenten:

So there are good reasons to believe that providing more aid to families with children would, in addition to helping Americans in need, make our economy stronger in the long run.

En ook daar komt in een bijzin een moreel argument binnen: je hoort mensen in nood te helpen. Maar dus in een bijzin.

En als je daar eenmaal oog voor hebt, valt op hoe merkwaardig dat is. Dat we een wetenschap over mensen hebben, dus over een moreel wezen, waarin morele argumenten slechts tussen haakjes of in bijzinnen, binnen mogen komen. Geen onderdeel van het vak mogen zijn. Daar klopt iets niet.

Het is vandaag 4 mei. Over een vroege herinnering en de wapens bij ons in de bijkeuken

Het is vandaag 4 mei 2021. Ik ben geboren op 3 juni 1943 (in Akkrum, Friesland) en was dus tijdens de bevrijding op 5 mei op een maand na twee jaar oud. Dat is om en nabij de leeftijd dat je zelfbewustzijn zich heeft ontwikkeld en dat de periode van de childhood amnesia eindigt, de periode dus waarover je geen herinneringen kunt hebben. Zie Het ontstaan van zelfbewustzijn bij kinderen en de vroegste herinnering. 

Ik heb een herinnering aan een gebeurtenis die zich half april 1945 heeft afgespeeld. Ik ben ruim 22 maanden oud en zit op de vloer in de woonkamer. De schuifdeuren naar de achterkamer staan open. Dat klopt met de tijd van het jaar, want in de winter waren die gesloten en woonden we in de (verwarmde)  achterkamer. Ik blaas door een kammetje dat gewikkeld is in een vloeipapiertje. Ik "maak muziek". Mijn moeder (Trijntje Nieuwland, 1911 - 1996) komt binnen en zegt tegen me: "We hebben je gehoord." Daar bedoelt ze mee dat ze bij de buren vandaan komt en dat ze mij door de (dunne) muur heen hebben horen "muziek maken".

Waarom liet mijn moeder ("Mem") mij alleen, al was dat misschien maar voor een paar minuten? Ze was een heel zorgzame moeder. Ik zal als regel gewoon zijn meegenomen bij het buurten. Dat ik mij dit herinner, komt waarschijnlijk doordat het zo uitzonderlijk was. 

Pas veel later, toen Mem al was overleden en ik een leeftijd bereikt had waarop je meer over vroeger gaat nadenken, heb ik gereconstrueerd wat er vlak daarvoor gebeurd was. Mem had mijn vader ("Heit") na gewuifd toen die de straat uitliep om een dag met vrienden te gaan vissen. Op dat moment kwamen Duitse soldaten de straat binnen en begonnen huis aan huis fietsen te vorderen. Ze waren gedesorganiseerd, hadden weinig materieel meer en wilden zich snel uit de voeten kunnen maken als dat nodig was. Heit (Hendrik de Vos, 1907 - 1998) was doorgelopen omdat hij bang was zich verdacht te maken als hij plotsklaps op zijn schreden zou terugkeren.

Die vordering van fietsen is gedocumenteerd. Hessel Bouma maakt er gewag van in het hoofdstuk 5 (De wapens) van zijn Droppingveld Wardrobe. Wapens in De Deelen. 4-mei comité Akkrum-Aldeboarn, z.j.. Een groep Duitse soldaten bliezen op 13 april bruggen op in Oldeboorn en Nij Beets om de opmars van de geallieerden te bemoeilijken. Hessel Bouma schrijft (p. 24): "Op de terugweg naar Akkrum stelen ze nog fietsen." 

Mem raakte denk ik wat in paniek. Ze deed de deuren op slot en nam mij mee naar de kelder. Daar zal ze toen de Duitsers bij ons huis aankwamen, misschien haar hand voor mijn mond hebben gehouden. Ik heb een herinnering aan het door het kelderraam zien voorbijkomen van soldatenlaarzen. Een Duitse soldaat zal achterom zijn gelopen, aan de gesloten achterdeur hebben gerammeld, door de ramen naar binnen hebben gekeken en weer zijn teruggelopen. Het was in die tijd niet gewoon dat ergens niemand thuis was, maar hij zal het zo gelaten hebben. 

Mem zal lang gewacht hebben tot ze dacht dat de kust wel veilig was, nam mij weer mee naar boven en posteerde mij in de woonkamer met dat kammetje. Ze moest even alleen naar "buurvrouw De Leeuw" (jazeker, de familie De Vos en de familie De Leeuw woonden naast elkaar) om haar emoties van zich af te praten. (Hoewel zulke woorden toen nooit werden gebruikt.) Buurvrouw De Leeuw was voor haar een soort tweede moeder, nadat ze al vrij jong haar eigen moeder had verloren. 

Waarom liep Heit niet gewoon terug toen hij die Duitse soldaten zag? Waarom wilde hij geen argwaan wekken? En waarom raakte mijn moeder in paniek en verstopte ze zich met mij in de kelder? Ze had ook gewoon die soldaat kunnen laten zien dat er in huis geen fietsen waren. Wat zo was, want die waren al eerder ingevorderd.

Het had er mee te maken dat er in de bijkeuken, wat wij "het hok" noemden, onder de vuile was, of onder de steenkool, de verhalen verschillen, wapens verborgen lagen. In de maanden daar voor waren er in Friesland vanuit Engeland op verschillende plekken wapendroppings geweest, ten behoeve van het verzet en de Binnenlandse Strijdkrachten. De Duitsers waren daar natuurlijk van op de hoogte en waren op zoek naar die wapens. Als die bij jou gevonden werden, dan liep dat niet goed af.

Maar hoe kwamen die wapens bij ons in het hok terecht? 

Daarover in het volgende bericht. Ik merk dat ik het opschrijven van dit verhaal, hoe klein het ook is (petite histoire) in vergelijking met de vele gruwelijke gebeurtenissen in de oorlog, wat in stukjes moet hakken. Toch lijkt het me goed om het te vertellen, als kleine bijdrage aan het vervolledigen van de geschiedschrijving van het Friese verzet tijdens de Duitse bezetting. En het is natuurlijk ook sociaalwetenschappelijk interessant. Wordt dus vervolgd. Hier het vervolg.

Zondagochtendmuziek - Andalusian Spanish Arabic Music: الأنْدَلُس

Luister vandaag naar deze Spaans-Arabische muziek uit Andalusië. En kom tot rust. 

En sta stil bij de rol die muziek kan spelen bij het bij elkaar brengen van mensen. In de reacties kom je mensen tegen van over de hele wereld: Verenigde Staten, Rusland, Mexico, Marokko, Engeland, Iran, Kroatië, België (met Turkse achtergrond), Nigeria, Syrië, Pakistan, Spanje (met Bulgaarse achtergrond), Hongarije, Saoedi Arabië, Brazilië.... en toen ben ik maar gestopt. 

"If only humans would blend & live so harmoniously together like this music, the world would definitely be a better place for ALL."

"Music is surely the language of the spirit. If only the leaders of the world could come down off their "thrones" and "hear" music as this, there would be understanding allowing the possibility of peace."

In deze cruciale periode hebben we democratie nodig. Maar die wordt bedreigd. De mensheidsgeschiedenis in drie stappen Deel 1

Bericht voor degenen die dit blog via email abonnement volgen (Follow by email): als ik het goed begrijp wordt deze mogelijkheid in juli opgeheven. Ik kan daar helaas niets aan veranderen. Probeer een andere manier te vinden om dit blog te blijven volgen.

Op verzoek van de redactie van Civis Mundi. Tijdschrift voor Sociale Filosofie en Cultuur bewerk ik een keuze uit de op dit blog verschenen berichten tot artikelen. Het eerste artikel is vandaag verschenen: In deze cruciale periode hebben we democratie nodig. Maar die wordt bedreigd. De mensheidsgeschiedenis in drie stappen Deel 1.

Update. Lees hier Deel 2.