woensdag 14 december 2011

Een diepzinnige beschouwing over de economische crisis

Joseph Stiglitz houdt een diepzinnige beschouwing over de economische crisis in de Verenigde Staten. Zie het bericht hieronder. Mijn poging tot een puntsgewijze samenvatting (aan het eind de vraag naar de toepasbaarheid op Europa):

1. De kredietcrisis was een gevolg van de huizenzeepbel en de excessen van de bankensector.

2. Die huizenzeepbel, het overmatige lenen dat daarmee mogelijk werd, en daardoor de op peil blijvende consumptie tot 2008, onttrokken de inkomensdaling van de meeste Amerikanen aan het zicht. Daarzonder was er ook al voor de kredietcrisis een veel hogere werkloosheid geweest. De economie was dus al zwak.

3. De oorzaak van die zwakte was een verschuiving van de economie van industrie naar diensten. Zestig jaar geleden werkte nog een derde van de beroepsbevolking in de industrie, nu is dat minder dan een tiende. Een oorzaak daarvan is een grotere productiviteit in de industrie, waardoor daar minder banen nodig zijn. En de tweede oorzaak is globalisering, waardoor banen verdwenen naar lage lonenlanden of naar landen die meer investeerden in infrastructuur of technologie.

4. Het is niet zo dat dit probleem zichzelf nu zou oplossen als de lonen nu nog maar meer zouden dalen. Dit was niet zo gedurende de Grote Depressie in de jaren dertig van de vorige eeuw en het is nu niet zo. Nog lagere lonen zouden de vraag nog meer afknijpen en de economie nog meer verzwakken. Ook overheidsbezuinigingen met het doel door toename van de werkloosheid de lonen nog meer te laten dalen, werken averechts.

5. Het probleem kan ook niet opgelost worden door uitsluitend monetair beleid.

6. Wat nu nodig is, net als tachtig jaar geleden, zijn overheidsinvesteringen. Toen kwamen die op gang door de voorbereidingen op de Tweede Wereldoorlog. Nu moeten we investeren om de kwaliteit van leven en de werkelijke productiviteit te verhogen. (Werkelijk wil zeggen: niet zoals de zogenaamde productiviteitsverhoging door "innovatie" in de bankensector.) De netto-opbrengst van die investeringen zijn hoog omdat de rente uitzonderlijk laag is en omdat er een grote achterstand is in investeringen in infrastructuur, technologie en onderwijs. Als we tegelijkertijd de belastingen verhogen voor de top 1 procent, dan verhogen we de houdbaarheid van onze schulden zelfs nog meer.

7. Dus: investeer in infrastructuur (wegen, spoorwegen, dijken, energiecentrales), onderwijs, fundamenteel onderzoek en duurzame energie-opwekking en energiebesparing.

8. En tenslotte moeten we de financiële sector zo herstellen dat de gevaarlijke speculatiepraktijken worden beëindigd en het saaie geld uitlenen weer op de voorgrond komt te staan. We hebben de banken laten volstromen met overheidsgeld zonder voorwaarden en zonder een visie op het bankensysteem dat we nodig hebben. Het bankensysteem is er om de maatschappij te dienen, niet andersom.

9. Mensen beginnen te begrijpen wat er gebeurd is en wat er aan de hand is. Degenen die in het hele land protesteren, aangewakkerd door de Occupy Wall Street beweging, weten het al.

Natuurlijk zijn er specifiek Amerikaanse omstandigheden die maken dat dit verhaal niet zonder meer van toepassing is op Europa. En op Nederland. Ik denk aan de inderdaad extreme mate waarin de Verenigde Staten hun infrastructuur en hun onderwijs hebben verwaarloosd. En misschien ook wel hun investeringen in technologische ontwikkelingen. (Zou ik moeten uitzoeken.) Dat lijkt in Europa minder het geval. Maar verder lijkt mij deze beschouwing uiterst relevant voor deze kant van de Oceaan. En voor al die politici die denken dat bezuinigen en daarmee afknijpen van lonen de oplossingen voor alle problemen zijn.

'via Blog this'

3 opmerkingen:

Theo Mensen zei

Met de adviezen van nobelprijswinnaar Stiglitz kunnen we een deel van de ellende voorkomen die door de voorgenomen (beleids-)reacties van dit kabinet zal worden veroorzaakt. Wie haalt Stiglitz in de komende weken en maanden naar Europa?

Alinda zei

Mooi verhaal. Punt 8 en vooral punt 6 schetsen onze uitdaging. Waarbij het bij punt 6, investeren in werkelijke productiviteitsverhoging, cruciaal is dat we stoppen met optimaliseren van efficiency en productiviteit op bedrijfsniveau, en leren optimaliseren op macroniveau. Door veel meer inclusief te organiseren. In de afgelopen decennia zijn de externaliteiten van het verhogen van de productiviteit te weinig terug-berekend aan de veroorzakers. Er zijn productiviteitsstijgingen gerealiseerd waarbij aan de achterkant steeds meer (dure) systeemreparaties nodig zijn geworden om degenen die niet mee kunnen komen op te vangen. De huidige stelselwijzigingen in het sociale domein zijn een reactie op het faillissement van die manier van productiviteit verhogen. Willen we op macroniveau productiviteitsverhoging bereiken, dan zal dat - om met Herman Wijffels te spreken - moeten gebeuren in samenhang met maatschappelijk duurzamer organiseren.

Henk de Vos zei

Alinda, Wat is een mogelijke concretisering van wat je zegt? Bijvoorbeeld deze? Bedrijven verhogen hun productiviteit door steeds hogere eisen te stellen aan hun werknemers. Die gaan daardoor meer verzuimen en worden eerder arbeidsongeschikt. En werkzoekenden en jongeren die minder "employable" zijn, komen niet meer aan de bak. Daardoor verhogen die bedrijven de kosten van uitkeringen, van de gezondheidszorg en van de sociale werkvoorziening. Het terugberekenen van die externaliteiten (dus de sociale kosten van het op bedrijfsniveau verhogen van de productiviteit)houdt dan in dat bedrijven op een of andere manier meebetalen aan deze kosten. Dat lijkt me inderdaad redelijk. Maar hoe doe je dat?