Na de vele berichten op dit blog over de eurocrisis en de bezuinigingszeepbel, heeft al een tijd geleden de moedeloosheid toegeslagen. Steeds maar weer gedacht dat de Europese leiders wel van hun economische dwaalwegen zouden terugkeren en steeds maar weer teleurgesteld. Het lijkt wel of er binnen die Europese en economische elite nooit een eind komt aan dat vermaledijde When Prophecy Fails mechanisme. Je begrijpt het niet.
Hoe hier meer inzicht in te krijgen? Zijn het gewoon de verkeerde ideeën waaraan halsstarrig wordt vastgehouden? Of moet je een verklaring zoeken in de belangen die op het spel staan? Is er een ordinaire belangenstrijd gaande?
Eerst nog maar even over degenen die het bezuinigingsbeleid als oplossing voor de economische crisis blijven verdedigen. Die ontlenen enige steun aan de recente voorspellingen dat het economisch ietsje beter zal gaan. Zoals de voorspellingen voor Nederland van het Centraal Plan Bureau. Sommigen zien dat als een aanwijzing dat de ingeslagen weg van bezuinigen en aandringen op "hervormingen" de juiste was en dat de Keynesianen, die pleiten voor stimulering van de economie, het helemaal verkeerd hadden.
Zoals de columnist van het Financieel Dagblad Matthijs Bouman. Weerlegd door Jesse Frederik, in een wel heel cynisch, maar informatief en onderbouwd, commentaar: Je hebt gelijk, Mattijs. En zoals Wouter Bos in zijn column vorige week in De Volkskrant. Weerlegd door Bas Jacobs, evenzeer evidence-based, en met als aanhef: "Beste Wouter, waardig erfgenaam van Colijn": Het ongelijk van Wouter Bos. Nog niet gelezen? Snel doen.
Afijn, hoe dat denken van die Europese elite te begrijpen? Ik dacht vanochtend een antwoord te vinden in de Wall Street Journal, al lang een betrouwbare bron voor neoliberaal denken. Simon Nixon probeert te verklaren hoe het kan dat de Europese leiders zo flagrant ingaan tegen wat de mainstream economen aan beleid voorstaan: Why Euro-Zone Chiefs Buck the Trend. Currency Zone Defies Mainstream Economics Profession With Continued Controversial Policies. Zo ver zijn we al gekomen, dat zelfs de Wall Street Journal opmerkt dat het Europese beleid van bezuinigen en hervormen economisch gezien controversieel is.
Maar wat geeft Simon Nixon als verklaring? Eerst oppert hij dat de Europese Centrale Bank, die een heel lage, te lage, inflatie tolereert, waardoor de schuldaflossing wordt bemoeilijkt, het gewoon niet eens is met het IMF, dat heeft gewaarschuwd voor de gevaren van deflatie en/of een te lage inflatie. De ECB heeft daar voor weliswaar argumenten, maar die vertellen niet het hele verhaal. Het IMF zou wel eens gelijk kunnen hebben.
Dus waarom dan toch aan dat beleid vastgehouden? Welnu, dat zou met de problemen van de eurozone te maken hebben. De geldende fiscale regels, zoals de regel dat het begrotingstekort niet hoger mag zijn dan 3%, verzetten zich tegen een ruimer monetair en begrotingsbeleid. Vanuit een Keynesiaans vraagbeheersingsbeleid is die regel niet zinnig. Waarom dan toch tegen die mainstream economische opvatting ingegaan? Omdat (volgens Simon Nixon) die tekortregel de financiële markten er van overtuigd zou hebben dat de eurozonelanden het serieus menen met het terugdringen van de tekorten en met verdere integratie, zoals het tot stand brengen van de bankenunie en gemeenschappelijke bailout fondsen.
Daar duiken dus (weer) de financiële markten op, die altijd ergens van overtuigd moeten worden. (Denk nog eens terug aan Jan Kees de Jager.) Maar die zijn toch bovenal overtuigd geraakt door de What ever it takes -verklaring van de ECB-voorzitter Mario Draghi in juli 2012. Dat de euro nog bestaat is er aan te danken dat de ECB sinds dat moment enigszins geloofwaardig als een normale bank, met een lender-of-last-resort functie, opereert. Ik weet het niet, maar die 3% regel heeft daar niets mee te maken. Die was er voor 2012 immers ook al. En die verdere integratie, die bankenunie en zo, daar komt tot nu toe zo weinig van terecht dat niemand, ook de financiële markten niet, daar van onder de indruk kan zijn. Nee, dit overtuigt niet als verklaring voor dat controversiële economische beleid.
Vervolgens geeft Simon Nixon toe dat er in veel landen genoeg ruimte is voor een groeivriendelijk begrotingsbeleid. Lees: voor het stimuleren van de economie. Waarom dat dan niet gedaan? Kennelijk omdat die "hervormingen" er door moeten worden gedrukt. Het zou goed kunnen dat je door de teugels wat te laten vieren de ellende van werkloosheid en armoede in de zuidelijke landen zou verminderen. Maar: dat moet niet, want die ellende is juist nuttig. De lonen moeten daar omlaag en de arbeidsmarkt moet flexibeler en er moet worden gedereguleerd. De bevolkingen worden gegijzeld ten behoeve van een beleid dat op de lange duur vruchten zou moeten afwerpen.
Kan dat niet anders? Met minder ellende? Nee, want daar voor ontbreekt het vertrouwen. Dat is het moral hazard argument. Je zou er niet op kunnen vertrouwen dat die zuidelijke landen dat hervormingsbeleid zouden uitvoeren als niet hun bevolkingen zijn gegijzeld.
Maar dat getuigt toch van een wantrouwen en een wreedheid, waarin je je maar moeilijk kunt inleven? Zou het nu echt zo onoverkomelijk zijn om de ellende wat te verminderen? Door een beleid dat sowieso door het gros van de economische professie wordt aanbevolen. Zou je je partners in de muntunie niet iets meer kunnen vertrouwen? En zou je niet iets meer kunnen vertrouwen op de uitkomsten van overleg en overtuiging? Waarmee je, toegegeven, de mogelijkheid open zou laten dat niet iedereen zo absoluut te overtuigen valt van de weldaden van het neoliberale hervormingsdenken. Dat je misschien wel wat water in de wijn zou moeten doen.
Maar nee, liever wantrouwen en wreedheid. (Nee, wreedheid is in dit verband niet een overdreven woord. Zie Greece’s health crisis: from austerity to denialism (pdf).)
Kortom, dat beleid van die Europese leiders valt gewoon niet te begrijpen als een redelijk en rationeel beleid. Aangenomen, dat die leiders, zoals het in een democratie betaamt, het beste voor hebben met de bevolking. Met, ja, met het algemeen belang.
Maar dat laatste is misschien wel het punt. Je gaat je afvragen of die leiders niet meer door deelbelangen geleid worden. Want terwijl het beleid voor grote delen van de bevolking rampzalig uitpakt, komen de grote ondernemingen en de investeerders er behoorlijk goed vanaf. En nog dagelijks lees je in de krant over weer een schandaal met hoge bonussen voor directeuren van grote ondernemingen. Nee, die hebben goed voor zichzelf weten te zorgen. Die hebben geen belang bij hogere inflatie en schuldkwijtschelding. En, zeker op korte termijn, ook niet bij stimulering van de economie.
Hoe wel dat kortzichtig zou zijn (denk aan die economen), zou het kunnen dat hun belangen een behoorlijke factor vormen in de afwegingen die die Europese leiders maken en gemaakt hebben. Dat is een horror scenario. Maar je gaat er aan denken als je het vandaag verschenen rapport Profiting from crisis - How corporations and lawyers are scavenging profits from Europe’s crisis countries leest. Daarover een volgende keer meer.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten