Volgens deze special van het Financieel Dagblad is de euro volwassen, maar heeft hij nog altijd groeipijn.
Maar om goed zicht te krijgen op waar die groeipijn zit, is het beter om te rade te gaan bij The fragility of the Eurozone: Has it disappeared? van Paul de Grauwe en Yuemei Ji, dat verscheen in de Journal of International Money and Finance.
De Grauwe en Yi vragen zich af of de ontwerpfout in de opzet van de euro, waar De Grauwe als eerste op wees en waar ik in 2012 bij stilstond, nu voldoende is hersteld om van de euro een stabiele muntunie te maken.
Die ontwerpfout bestaat eruit dat de eurolanden obligaties uitgeven (om geld binnen te halen) in een munt waar ze geen controle over hebben. Daardoor kunnen ze aan de opkopers van die obligaties, de fondsbeheerders of "de financiële markten", niet garanderen dat ze over de middelen (de liquiditeit) beschikken om uit te betalen als de looptijd is verstreken. Als ze hun eigen centrale bank nog hadden, kon dat natuurlijk wel.
Die fout kwam aan het licht toen de Grote Financiële Crisis uitbrak in 2008. Toen gingen de financiële markten de zwakkere ("perifere") eurolanden wantrouwen, ook al omdat Merkel (!) had verklaard dat de leningen die voorheen uitbundig aan die landen werden verstrekt, helaas niet gegarandeerd waren. Dat was een verrassing, want iedereen was daar stilzwijgend wel van uitgegaan.
Daardoor liepen de rentes die die landen (Griekenland, Italië, Spanje, Portugal, Ierland) over hun obligaties moesten betalen plotseling sterk op. Omdat de geldschieters liever hun geld uitleenden aan de kernlanden, zoals Duitsland en Nederland, waardoor die juist lagere rentes hoefden te betalen. En zo groeide de divergentie tussen de landen, terwijl de bedoeling van de euro juist was dat de landen zouden gaan convergeren. Je ziet het plotselinge uiteenlopen van de rentes (de spread) vanaf 2008 in het plaatje afgebeeld dat De Grauwe en Ji ontlenen aan Eurostat.
Waarin je dus ook ziet dat die rentes tot dan toe gelijk opliepen. De ontwerpfout was er toen ook al, maar, ja, werd ontkend. Of er werd op vertrouwd dat er nooit meer een crisis zou komen. De neoliberale fantasiewereld.
Dat had het einde van de euro kunnen betekenen. Temeer omdat de, al weer, neoliberale oplossing eruit moest bestaan dat die zwakkere landen sterk moesten gaan bezuinigen en "economisch hervormen". Dan zou alles goed komen.
Maar dat was natuurlijk niet zo. Griekenland werd de economische afgrond ingeduwd. En terwijl de Duitse economie snel herstelde, stagneerde de economie in landen als Spanje, Italië en Frankrijk. Toevallig stuurde de Duitse econoom Philipp Heimberger vandaag dit plaatje van de OECD de wereld in.
Helemaal rechts zie je de gevolgen van de coronacrisis.
Dat de eurozone nog bestaat, hebben we te danken aan het Whatever it takes van Mario Draghi in 2012, die toen president was van de Europese Centrale Bank, wat inhield dat de ECB onbeperkt liquiditeitssteun zou geven. Toen nog onder voorwaarden, maar toen in 2020 de coronacrisis uitbrak vervielen ook die voorwaarden. Denk ook aan mijn bericht Wat ons de coronacrisis leert over de rol van geld en van de overheidsbegroting.
Daar kwam bovenop dat de Europese leiders tot een groot herstelplan besloten dat ook de uitgifte van gezamenlijke obligaties (eurobonds) inhield, wat tot dan toe een taboe was. De helft van de opbrengsten daarvan werd verdeeld over de landen die het meest door de pandemie werden getroffen.
Het gevolg daarvan was dat er nu niet de divergentie optrad die er nog wel was na de crisis van 2008.
Is daarmee alles in orde en is de ontwerpfout hersteld? De Grauwe en Ji twijfelen. Want het onderliggende probleem, dat van landen die niet hun eigen munt controleren, blijft bestaan. Het hangt ervan af wat de ECB in de toekomst zal doen. Optreden als lener in laatste instantie (lender of last resort) of niet? Strikt genomen weten we dat niet. Waardoor de euro een fragiele constructie blijft:
Geen opmerkingen:
Een reactie posten