maandag 24 juni 2013

Streng opvoeden is geen oplossing. Maar wat dan wel? De oplossing ligt helemaal niet in het opvoeden

Gabriëlle Jurriaans en Annemiek Verbeek verzetten zich in De Volkskrant van zaterdag terecht tegen de trend van het strenge opvoeden. Hier is de tekst online. Maar wat dan wel? Met die vraag blijf je na lezing toch wat zitten. Want het lijkt alsof er dan een andere manier van opvoeden is die wel precies goed is en alle problemen oplost.

Is die er? Ik denk het eigenlijk niet. En dat zeg ik ook in datzelfde artikel, want Gabriëlle en Annemiek geven mij daarin het woord. In de volgende passage:
Socioloog Henk de Vos is ervan overtuigd dat kinderen alleen sociaal en moreel gedrag leren door ermee in aanraking te komen. Dit 'voorleven' werkt vooral in een rijke sociale omgeving, waar het kind dagelijks in aanraking komt met veel verschillende mensen die op een redelijke manier met elkaar omgaan en conflicten oplossen. Daar is een sterke buurt voor nodig, waar mensen elkaar een beetje kennen.
In onze seculiere, geliberaliseerde samenleving is dat grote sociale netwerk nou juist gesneuveld. We hebben ons teruggetrokken achter de veilige muren van het gezin, met het bordje 'Niet mee bemoeien' op de voordeur. Het kerngezin leeft geïsoleerder dan vijftig jaar terug. Kinderen leven in hokjes: van school, naar de opvang, naar huis, maar van een gemeenschap is nog amper sprake. Ouders worden meer dan voorheen aangesproken op en verantwoordelijk gehouden voor het gedrag van hun kinderen, terwijl diezelfde kinderen in die schrale omgeving dus helemaal niet genoeg kúnnen leren over sociaal gedrag.
Het probleem is dus niet dat ouders verkeerd zijn gaan opvoeden, maar dat kinderen steeds minder die rijke sociale omgeving om zich heen aantreffen die ze nodig hebben voor hun sociale en morele ontwikkeling. De oplossing ligt er dan ook niet in dat ouders beter moeten opvoeden, maar dat we minder op de opvoedbaarheid van kinderen moeten vertrouwen. En moeten ophouden met ouders er de schuld van te geven dat er problemen zijn met onze jeugd. Zie de berichten op dit blog over de mythe van de opvoedbaarheid, zoals hier, hier en hier.

Toch blijft, zoals gezegd, in het artikel de suggestie hangen dat de oplossing ligt in het beter opvoeden. Zoals in de laatste twee alinea's:
Streng zijn creëert juist wat we willen voorkomen: kinderen die zich niet om anderen bekommeren, omdat er amper naar hén geluisterd is en ze amper hebben geoefend met sociaal gedrag. En het haalt wel alle lol en liefde uit het opvoeden. Willen we dat de maatschappij er een is van samenhang en begrip, dan zullen we onze kinderen vanaf het allereerste moment met mededogen en liefde moeten bezien.
Grenzen kun je ook aangeven zonder dat je een kind als puppy probeert te trainen. Met goed voorleven geef je kinderen de boodschap mee dat hun behoeften en emoties er net zo goed toe doen als die van anderen. Dat is niet hetzelfde als alles maar goed vinden. Kinderen doen wat jij doet en niet wat je zegt.
Het blijft lastig om echt de consequenties te trekken uit het toegenomen sociale isolement van de gezinnen. En in te zien dat dus de oplossing voor een groot deel ligt in hoe we met zijn allen onze maatschappij inrichten. En ons gaan inspannen voor Buurten voor kinderen.

2 opmerkingen:

Gabriëlle Jurriaans zei

Hallo Henk,

Zoals je weet is ons stuk behoorlijk veranderd en ingekort. Daardoor zijn wat nuances wegvallen. Onder andere jouw uiteenzetting over buurten voor kinderen.
Ik begrijp dat in de laatste alinea het lijkt alsof we pleiten voor 'beter' opvoeden. Wat we eigenlijk voorstaan is een vorm van non-pedagogiek, gericht op voorleven (en dat is dan gewoon de dagelijkse praktijk) in plaats van opvoeden.
In een eerdere versie van het stuk vertelde docente Caroline Verlee dat ze de mythe van opvoedbaarheid onderschrijft, maar dat het dan vreemd is dat als het gezin nog een van de weinige plekken is waar kinderen sociaal gedrag zouden moeten leren, sommige ouders dat doen op een manier die wij volwassenen niet zouden pikken van anderen.
Ik denk dat ouders altijd invloed hebben op kinderen, maar dan niet zozeer d.m.v. opvoeden, maar door wat zij voorleven en waar zij voor staan.
Hopelijk krijgen we nog eens een podium om jouw verhaal over sociale buurten uit te werken.

Gabriëlle

Henk de Vos zei

Beste Gabriëlle,
Ja, ik was op de hoogte van een stukje geschiedenis van het stuk. Maar eerlijk gezegd had ik de vorige, langere versie niet meer voor ogen toen ik dit commentaar schreef. Ben het eens met het belang van dat voorleven door ouders in plaats van opvoeden. Maar hoe goed dat ook is, het heft denk ik de nadelen van het sociale isolement van het gezin niet op.
Bedankt voor je reactie! En wie weet. (Dat podium, bedoel ik.)
Henk