De overheidsbegroting is nog steeds geen huishoudboekje - Over onkunde in de politiek en de media

Je meende in een wereld te leven waarin eenmaal verworven inzichten in hoe de economie werkt en wat de rol van de overheidsbegroting daarin is, niet zo maar verloren kunnen gaan. Of door politici zomaar genegeerd kunnen worden.

Toch leven we niet in zo'n wereld. Simon Wren-Lewis staat daar vandaag maar weer eens bij stil. In Engeland gaat het tijdens de "Begrotingsdag" (Budget Day) weer alleen maar over hoeveel schuld er is en over hoeveel er geleend wordt. Alles gebaseerd op de onjuiste en zo vele malen empirisch weerlegde gedachte dat de overheid maar beter geen schulden kan maken en dat de gemaakte schulden een last op zijn op de ruggen van toekomstige generaties. En gebaseerd op de onjuiste gedachte dat je de overheidsbegroting als een huishoudboekje moet zien. Het is om wanhopig van te worden. Wren-Lewis daarover (in Budget Day Nonsense):

I can confidently forecast that today you will hear a great deal, at great length, about how the path of government borrowing has changed since the Autumn Statement. Journalists will ask endlessly whether he has done enough to reduce borrowing, or whether he had enough money to spend more. At the moment this is all utterly meaningless. In fact it is worse than that. It encourages people to think that government budgeting is just like household budgeting. It is, to be blunt, what gave us the disaster that was austerity.

What any macroeconomist should ask of this budget is has the Chancellor done enough to get UK interest rates off the zero lower bound: to get us out of what economists call a liquidity trap. When interest rates have gone as low as the Bank of England feels able to take them, then it has lost control of the economy. That is the situation right now. The only duty of the Chancellor in that situation is to give the Bank back control through a fiscal stimulus. [1] If he does do that the short term deficit and borrowing numbers that go with that stimulus are completely irrelevant. If he does not do that his budget has failed.

That is basic macroeconomics. But you will not hear any macroeconomics from the Chancellor, or most of the mainstream media. The idea that the Bank does macroeconomic stabilisation and the Chancellor does bookkeeping has become embedded in mediamacro, and even seven years in a liquidity trap has not been able to change this. Alas even the IFS, which is so brilliant at everything else, does not do macro and so reinforces the household budgeting metaphor.

Dat de overheid geen huishouden is en de overheidsbegroting geen huishoudboekje, zijn reguliere macro-economische inzichten, die je in elk handboek macro-economie aantreft. Maar het blijkt dat zulke belangrijke publieke kennis verloren kan gaan. Zie Jan Pen in 1965 en de onmiskenbare terugval in publieke kennis. Dat wil zeggen, kan worden genegeerd door politici en door de media. Door onkunde. Of wie weet, als gevolg van beïnvloeding door lobby's die menen belang te hebben bij zo weinig mogelijk overheidsinvloed op de economie.

Vandaar dat de bezuinigingszeepbel kon ontstaan. Mijn eerste bericht daarover dateert al weer van september 2011: De bezuinigingszeepbel. Met als gevolg dat het herstel na de crisis trager is dan ooit in de economische geschiedenis is opgetekend. Zie nu voor de eurozone: Is Europe Heading To A Eurosclerosis? Met alle menselijke ellende van onnodige werkloosheid en onnodige armoede en onnodige bestaansonzekerheid die daarmee samenhangt.

Wren-Lewis wijst er op dat het in Engeland nog slechter gesteld is dan in de eurozonelanden, omdat daar inmiddels, met uitzondering van het aan Griekenland opgelegde beleid, het pad van de bezuinigingen is verlaten.

Dat laatste, daar zit wel iets in. Zie mijn bericht Is er nu echt, eindelijk, dan toch, het einde van het bezuinigingsbeleid in Europa? Maar het is afgedwongen door de feitelijke ontwikkelingen dat het Begrotingspact van de eurozone niet meer zo halsstarrig wordt gehandhaafd. En het betekent niet dat de gemaakte fouten zijn toegegeven. Een aanwijzing voor bijgestelde inzichten is het niet.

In Duitsland heerst nog het Schäuble-regime van het begrotingsevenwicht, de schwarze Null. Waardoor de broodnodige overheidsinvesteringen, broodnodig voor Duitsland zelf en broodnodig voor de euro-partners, niet van de grond komen.

En in Nederland wordt minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem als succesvol en kundig gevierd omdat hij, economisch onzinnig, een begrotingsoverschot heeft weten te bewerkstelligen. En wordt Yanis Varoufakis, die in zijn korte loopbaan als Grieks minister van Financiën probeerde om zijn eurozone-collega's bij te praten over de stand van de macro-economische kennis, door de lijsttrekker van GroenLinks Jesse Klaver "een malloot" genoemd.

Waar kun je in ons land nog terecht als je een macro-economisch beleid volgens de handboeken voorstaat? Hoe groot kan onkunde zijn?