Zondagochtendmuziek - Collegium Vocale Gent & Philippe Herreweghe - en over het "naar Gods evenbeeld geschapen"

We zagen dat R.H. Tawney zijn morele intuïtie van de opperste waarde van elke persoon, dus van het "iedereen telt mee", religieus rechtvaardigde. Omdat God mens werd in de persoon van Jesus Christus, is elk mens "the most divine thing we know". Omdat het bestaan van die intuïtie nog niet onderwerp was geweest van wetenschappelijk onderzoek, was er een andere rechtvaardiging nodig en dat was voor Tawney het Christelijk geloof. En dat was dus de grondslag voor maatschappijkritiek, kritiek op een maatschappelijk stelsel van ongelijkheid, uitbuiting en onderdrukking. Zie het vorige bericht.

Dat maakte dat de overtuigingskracht van die kritiek op het kapitalisme er van ging afhangen hoe serieus godsdienst werd genomen. Hoe verder de secularisering voortschreed, hoe geringer die overtuigingskracht.

Maar ook binnen het Christelijk geloof kan het leerstuk dat de mens naar Gods evenbeeld is geschapen, verschillend geïnterpreteerd worden. Dat bedacht ik me toen ik luisterde naar de cantate Herr Jesu Christ, wahr' Mensch und Gott, BWV127, hier zo prachtig uitgevoerd door Collegium Vocale Gent onder leiding van Philippe Herreweghe. Als je de tekst daarvan volgt, zoals hier, met Nederlandse vertaling, dan zie je dat het daarin bovenal gaat om het individuele zielenheil en geruststelling. Je vindt er niets in terug van het "iedereen telt mee", van die morele gemeenschapsintuïtie. Het is een "egoïstische interpretatie".

Ik googelde even "naar Gods evenbeeld geschapen" en kwam toen ook de uitleg tegen die Tawney eraan gaf. Zoals deze uitleg. Neem deze passage:

Moreel gezien werd de mens in rechtschapenheid en perfecte onschuld geschapen, een weerspiegeling van Gods heiligheid. God bekeek alles wat Hij gemaakt had (inclusief de mens) en noemde dit “zeer goed” (Genesis 1:31). Ons geweten of ons “morele kompas” is een overblijfsel van die oorspronkelijke toestand. Steeds als iemand een wet opstelt, zich van iets kwaadaardigs afwendt, goed gedrag prijst of zich schuldig voelt, bevestigt hij of zij het feit dat wij naar Gods evenbeeld zijn gemaakt.

Sociaal gezien werd de mens geschapen om in gemeenschap met anderen te leven.

Wat er weer eens op wijst dat het "succes" van het Christendom en de Bijbelverhalen er mede door verklaard kan worden dat je er verschillende kanten mee op kunt. Kapitalismekritiek, maar ook individuele geruststelling. Voor elk wat wils.

Maar luister vooral naar Collegium Vocale. Met nog twee andere Bachcantates, waarin het trouwens ook in de eerste plaats gaat om die individuele geruststelling: Warum betrübst du dich, mein Herz, BWV138 en Komm, du Süsse Todesstunde, BWV161.