zaterdag 4 augustus 2012

Over de broekriem en het huishoudboekje - Nog eens over de gevaren van beeldspraak in het publieke domein

Als we nadenken over oplossingen voor problemen in het publieke domein, zoals nu het probleem van de eurocrisis en de economische crisis in het algemeen, is het verleidelijk om dat te doen zoals we ook nadenken over het persoonlijke domein, dat van gezin, familie en vrienden. Dat is niet altijd, maar soms wel verkeerd. En dan heel verkeerd.

Eerder, in dit bericht, wees ik op de gevaren van het gebruiken van de beeldspraak van de broekriem die moet worden aangehaald als je teveel hebt uitgegeven. Die beeldspraak is goed van toepassing op het persoonlijke domein van het huishouden. Maar niet op het publieke domein van een overheid, die, in plaats van een huishouden een hele economie moet bestieren. Ik neem nog maar even dit citaat van Robert Shiller op uit dat vorige bericht:
wat verstandig is voor het huishouden is niet verstandig voor de maatschappij als geheel. Dit idee, soms de paradox van de zuinigheid genoemd, is dat als we allemaal tegelijk de broekriem aanhalen, de economie zo verzwakt wordt dat we uiteindelijk minder kunnen besparen, en integendeel allemaal slechter af zijn. Als dat gebeurt, dan is er collectieve actie - overheidsstimulering - nodig.
Eigenlijk is dit een eenvoudig te begrijpen inzicht. Als je er niet naar handelt, maak je de fallacy of composition, de fout van het ten onrechte geldig verklaren van inzichten in de werking van een deel op de werking van het samengestelde geheel. Zie ook nog eens dit bericht, mijn eerste bericht over de bezuinigingszeepbel.

Naast die van de broekriem kom je ook veel de beeldspraak van het huishoudboekje tegen. Waarmee dezelfde fout gemaakt wordt. Teruggekomen van vakantie en de stapel kranten door nemend, kwam ik het opiniestuk "Van schulden is een land nooit ziek geworden" in de Volkskrant van 25 juli van Steven Brakman en Dirk Bezemer tegen. Ze nemen nog maar weer eens de moeite om uit te leggen dat die beeldspraak van het huishoudboekje niet goed van toepassing is op het probleem van overheidsschulden. Voor niet-abonnees is de tekst hier te vinden. Lees het, want het is een verademing, in deze tijd waarin veel politici en, helaas, economen in het verleden verworven inzichten luchthartig en waarschijnlijk onwetend, maar in ieder geval onverantwoordelijk, negeren. Ik las met instemming deze reactie van Jacob Jurg:
Zolang er nog ingezonden brieven nodig zijn om duidelijk te maken wat vroeger voor zich sprak (volgt verwijzing naar het stuk van Brakman en Bezemer), namelijk dat micro-economie niet hetzelfde is als macro-economie, zal het doormodderen blijven.

3 opmerkingen:

Anoniem zei

U begrijpt toch zeker wel dat alle economen dit wel weten!, en ook onze minister. Echter, in de hudige one liner media en politiek bestaat er bijna geen nuance, het is of het een of het ander. De nadruk ligt nu op het op orde krijgen van de overheidsfinancien, m.i. terecht.Daarom worden deze metaforen gebruikt.

Sendak zei

Ik vind dat deze geleerde heren zich er maar makkelijk van af maken. Ja, natuurlijk kan een staatsschuld oneindig blijven bestaan en kun je inderdaad ook wel 200% van je BNP lenen. Maar 200% van een volwassen economie (denk Japan) is heel iets anders dan 200% van een groeiende economie (en bevolking). De grote vraag is of het op dit moment ook verstandig is om de staatschuld te laten groeien en met welk doel. Voorop gesteld denk ik dat we niet teveel uit de pas moeten lopen met de overige euro-landen. Als het ene land geld apart zet voor toekomstige AOW-tekorten en het andere niet dan gaat dat uiteindelijk zeker botsen. Ons land heeft een paar jaar geleden de keuze gemaakt om niet echt te sparen voor de vergrijzingstekorten maar om die te gaan financieren uit economische groei. Dan moet die groei natuurlijk wel komen. Lang niet alle overheidsuitgaven zijn efficient en leveren duurzame en rendabele groei op. De huidige staatsschuld lijkt mij voor een groot deel consumptief. Het huishoudboekje is helaas een beperkte metafoor van inkomsten en uitgaven. Je hebt ook kosten, opbrengsten, bezit en en verplichtingen. Bovendien zou je de samenhang tussen bevolking en overheid moeten bekijken. In Italië en België is de staatsschuld bijvoorbeeld hoog maar de schuld van huishoudens een stuk lager dan in Nederland. Dat komt volgens mij uit een licht calvinistische cultuur of een sterke staat die in staat is te pakken wat ze nodig heeft. Om in lijn te komen met andere eurolanden zou de Staat dus een hogere schuld moeten krijgen en de huishoudens een lagere.

Anoniem zei

Ik vind de stelling dat de de overheid moet ingrijpen (lees: meer uitgeven)bij economische neergang een slap excuus om de problemen naar de toekomst te verschuiven. De economische theorie van Keynes gaat alleen op indien de overheid bij economische groei overschotten creert. Ik heb echter nog nooit een overheid gezien die dat doet. Met andere woorden: Bij groei wordt er niet bezuinigd en bij neergang ook niet, dan moet het wel fout gaan.
Zou het niet beter zijn de neergang gewoon te accepteren, schoon scgip te maken en vervolgens met een schone lei beginnen. En dan natuurlijk niet weer dezelfde fouten maken............