Eerst is nodig om in te zien hoe in de Verenigde Staten en de vooral noordelijke Europese landen de eerste stappen zijn gezet. Daar waren de noodzakelijke instituties van de verzorgingsstaat aanwezig (ook in de V.S!) om de eerste klappen op te vangen. Dat waren de automatische stabilisatoren in de vorm van werkloosheidsuitkeringen en, algemener, de sociale zekerheid. Die instituties zijn in het verleden opgebouwd en hebben weer eens hun waarde bewezen. Ze zorgen er voor dat als in een crisis de productie instort, de inkomens, en daardoor de vraag, op peil blijven.
En het is belangrijk om in te zien dat die instituties van de verzorgingsstaat houdbaar en financierbaar zijn. Ze bewijzen keer op keer hun nut als middel om stress het hoofd te bieden. Dat zien ook de beleggers, want de landen met deze regelingen betalen historisch lage rentes op hun staatsleningen.
Maar wat is de situatie in Europa als geheel? De Europese instituties (mijn vertaling):
zijn later in een andere tijd opgebouwd. Deze instituties zijn neo-liberaal. Het spijt me te zeggen dat ze gebouwd zijn op ideeën die in grote mate geëxporteerd werden uit de Verenigde Staten. Ik bied daarvoor mijn verontschuldigingen aan. Jullie probleem was dat jullie die exporten accepteerden en daar betalen jullie nu voor. Jullie leggen arbitraire begrotings- en schuldenplafonds op. Jullie gaven jullie centrale bank een monetaristisch prijsstabiliteitsmandaat dat rechtstreeks van de Universiteit van Chicago kwam, sterk verschillend van het dubbele mandaat van volledige werkgelegenheid en prijsstabiliteit dat besloten ligt in het wettelijk statuut van de Amerikaanse Federal Reserve. Ik noem dat altijd omdat ik een junior lid was van het House Committee on Banking toen dat statuut werd geschreven en ik in feite de persoon was die het opstelde. (...)
Maar bovenal besloten jullie tot een politiek die een disfunctioneel bezuinigingsbeleid oplegt aan de schuldenaren die niet kunnen betalen en hun schulden niet kunnen ontvluchten. En jullie leiders, de leiders van Europa, rechtvaardigen dit door overschotten te verwarren met deugdzaamheid en tekorten met zonde, een gemakzuchtige overdracht van religie naar de economie, voorwendend dat het ene kan bestaan zonder het andere, wat je als je katholiek was wist dat dat niet het geval is. In feite zijn tekorten en overschotten in de economie eenvoudig de boekhoudkundige tegengestelden van elkaar en je kunt de tekorten niet wegwerken zonder de overschotten ook weg te werken. In Duitsland hebben jullie zelfs een paar jaar geleden de zogenaamde "schuldenrem" in jullie grondwet geschreven - een begrotingsevenwicht behalve in tijden van zeer ernstige economische crisis. Wat is dat? Het is een grondwettelijke voorziening die er voor zorgt dat jullie altijd een zeer ernstige economische crisis zullen hebben. Wat een dwaas iets om te doen, dat moet ik zeggen.Hier kwam applaus. Galbraith zegt dan dat die instituties van de verzorgingsstaat in de Verenigde Staten werden bedreigd, maar dat de overwinning van Obama vooralsnog die bedreiging heeft afgewend.
Maar jullie in Europa, en in het bijzonder jullie, beste vrienden, in Duitsland, hebben een veel moeilijkere opgave. Europa beweegt van lapmiddel naar lapmiddel, van hypocriete halve maatregel naar hypocriete halve maatregel, van valse geruststelling naar valse geruststelling, terwijl de toestand verergert. Uiteindelijk zullen de schuldenaren-die-slachtoffers-worden in opstand komen, maar ze ontberen het morele prestige, de politieke macht en de economische capaciteit om Europa te redden. Die kan alleen van hier komen. Solidariteit is het voorrecht van de sterke.Hier haalt Galbraith een aantal citaten van Keynes aan, die zoals bekend na de Eerste Wereldoorlog opriep om Duitsland niet aan de bedelstaf te brengen, zelfs niet als dat al mogelijk zou zijn zonder de hele Europese beschaving in gevaar te brengen. (Denk hier ook nog even aan dat prachtige stuk Het gelijk van de koopman van Jesse Frederiks in de Volkskrant van 15 december.)
Ik verdedig niet de regering in Griekenland, noch de onroerend goed speculanten in Spanje, Ierland, of de banken in IJsland of wie je ook nog wilt noemen. Maar de tekortkomingen en de dwaasheden van deze instellingen waren zoals ik heb gezegd geen geheim. Ze waren bekend bij degenen die hen geld leenden net zoals de frauduleuze aard van de hypotheken in Amerika bekend was bij degenen die ze verkochten. Het was gemeengoed. De verantwoordelijkheid is gezamenlijk en wederzijds en dat blijft hij.En dan wijst Galbraith er op dat het altijd zo geweest is dat economische integratie gepaard gaat met concentratie van economische activiteit. Dat is het principe van de toenemende opbrengsten. Duitsland heeft daar geweldig van geprofiteerd.
.. we weten dat de relaties tussen een rijke exporteur en een minder rijke importeur niet tot in het oneindige op commerciële bankvoorwaarden gebaseerd kunnen zijn.Wat moet er dus gebeuren? In ieder geval moeten de schulden geherstructureerd worden. Hier beveelt Galbraith het "Modest Proposal" (pdf) aan van Varoufakis en Stuart Holland, bestaande uit kort gezegd: eurobonds, een Europese (Green) New Deal en een Europees bankentoezicht. (Yannis Varoufakis staat al lang bij mijn lijst met blogs in de rechterkolom.)
Maar dat is nog niet genoeg. Er moet een gemeenschappelijk Europese werkloosheidsverzekering komen en een Europese pensioenregeling. En zo nog wat gemeenschappelijke regelingen. Waardoor inkomens, werkgelegenheid en koopkracht gestabiliseerd worden. Galbraith verwijst daarbij naar een document van de IG Metall, de grootste Duitse vakbond, waar hij te gast is, en waarin deze zaken al worden bepleit. (Er wordt daar in de Duitse vakbeweging echt nagedacht! Kom daar in Nederland eens om.) En hij prijst die vakbeweging omdat ze begrijpt hoe solidariteit werkt.
Wat zal er gebeuren als Europa deze weg niet opgaat? Niet de weg van het samen doen, maar de weg van ieder voor zich?
Wat zal er gebeuren als we niet slagen? Ik denk daar van is een voorbeeld. Het is niet zo lang geleden; het is niet zo ver weg. Het is Joegoslavië, dat toentertijd een zeer succesvol, gemiddeld welvarend, land was. Mijn broer diende toevallig als de eerste ambassadeur van de Verenigde Staten in Kroatië van 1993 tot 1998. Hij vertelde me al vroeg dat dit niet een eeuwenoud etnisch conflict was, maar dat het ging om nieuwe misdrijven die werden gepleegd uit politieke en economische overwegingen. Dat is waardoor deze oorlogen begonnen. En als het geweld begint in een ontwikkeld land, dan verspreidt het zich snel en dan zijn de breuklijnen niet fraai. En ik kan u verzekeren dat als je met mensen spreekt in bepaalde delen van Europa, en in Griekenland in het bijzonder, dan kun je al de angsten horen die je in Joegoslavië in de vroege jaren 90 had kunnen horen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten