Sekte-achtig beleid in de eurozone door een democratische tekort

Hoe het met de euro verder zal gaan, na de Franse en de Duitse verkiezingen, wie zal het zeggen? 

Maar terugkijkend op de geschiedenis ervan tot nu toe, blijft het verbazen hoe de politieke leiders zo volhard hebben en volharden in een beleid dat de economische handboeken negeert en dat doordrenkt is van de ideologie van neo- en ordo-liberalisme. Die volharding kan je op de gedachte brengen dat de euro door een soort sekte geregeerd wordt. Zie nog eens, uit 2015 al weer, Als je door een sekte geregeerd wordt, dan loopt dat niet goed af (met vier links).

Nu vragen Matthias Matthijs en Mark Blyth zich eveneens af hoe het kan dat een groep politici zo lang blijft volharden in een fout, irrationeel, beleid. Zie When Is It Rational to Learn the Wrong Lessons? Technocratic Authority, Social Learning, and Euro Fragility.

Ze geven een fraaie beschrijving en analyse van de geschiedenis van het eurozonebeleid en komen tot de conclusie dat de institutionele opzet van de euro, in het bijzonder het bestaan van een bovennationaal, slecht democratisch onderbouwd, beleidsveld, dat sekte-achtige (mijn woord) en irrationele beleid bevorderde.

Want wat is het geval? Al die politici in die bovennationale organen ontberen een rechtstreekse band met kiezers tegenover wie ze zich dienen te verantwoorden. Waar moeten ze zich dan door laten leiden? Wat geeft hen houvast?

Welnu, dat zijn de afgesproken regels. De afspraken die zijn gemaakt en de pacten die zijn gesloten. Er kan geen plaats zijn voor bovengeordende overwegingen die ertoe aanzetten om die regels te veranderen. Daardoor komt een irrationeel proces in gang, waarin de regels voorrang krijgen boven de uiteindelijke doelen.

Een omgeving waarin de juristen van het Duitse ministerie van Financiën, met Schäuble voorop, zich thuis voelden als een vis in het water. En een omgeving die wel moest leiden tot een botsing met de macro-econoom en kortstondige Griekse minister van Financiën, Yanis Varoufakis, die zich als enige wel oriënteerde op die uiteindelijke doelen. Lees Adults in the Room. My Battle With Europe's Deep Establishment voor een enerverend verslag van die clash.

Het is een fraaie analyse die Matthijs en Blyth geven. Een democratisch tekort als voorwaarde voor sekte-achtig volharden in slecht economisch beleid. Een analyse die verplichte kost zou behoren te zijn in de Brusselse en Frankfurtse burelen. Ik citeer tot slot drie alinea's uit hun conclusies:

Our answer is that non-sovereigns with sovereign responsibilities, but without sovereign capacities, must rule by appeal to authority. In the case of the EU governors, that authority is drawn from adherence to a set of ideas and institutional rules that, while irrational for the crisis environment in which they are employed, are the only ones such actors can draw upon to maintain their authority when under pressure since they have no democratic mandate to actually change policy.

While the overall policy response to the euro crisis was very much driven by the Eurozone member-state leaders, particularly by German chancellor Angela Merkel and her Finance Minister Wolfgang Schäuble, such that technocrats in both the Commission and the ECB took their cues from their “paymasters” in Berlin, that does not detract from the fact that those technocrats derived their legitimacy and authority from following and implementing the rules they were instructed to follow—whether they truly believed in those rules or not. Lacking democratic legitimacy themselves, they had very little choice in not doing so. In contrast, among national leaders, the appeal to such rules allowed them to expand their claims to authority beyond their electorate, into the institutions of supranational governance. Without appeal to such ideas, their authority, like their capacity, would stop at the border.

Seen in this way, “doubling down” on bad policy, as the EU has repeatedly done since 2010, is neither irrational nor purely ideological. Instead, as Keynes said about the adherence to deflation in the 1930s, it is locally rational but globally irrational. And as long as authority is produced and contested via appeal to these ordo- and neo-liberal ideas, and through reconstructed readings of past events, a rather unbalanced and ineffective macroeconomic policy mix will be the result. Just how long Europe can stand this policy mix remains an open question. But what our analysis suggests is that so long as the answer is framed in ordoliberal terms, those in authority will not be compelled to give an alternative answer.

Is de paniek over de extra miljarden voor de langdurige ouderenzorg wel gerechtvaardigd?

In de politiek en de media is er paniek ontstaan over de extra miljarden die naar de langdurige ouderenzorg moeten. Zie Frank Hendrickx daarover in De Volkskrant: Miljarden voor ouderenzorg. Het perfecte politieke misdrijf.

De paniek berust erop dat de politici, misschien met uitzondering van de Staatssecretaris van Volksgezondheid Martin van Rijn, zulke hoge bedragen niet hadden zien aankomen.

Want wat is het geval? Al in 2013 heeft de volksvertegenwoordiging geoordeeld dat de vereiste kwaliteit van de langdurige ouderenzorg door het van de politiek onafhankelijke Zorginstituut dient te worden vastgesteld. Dat is wettelijk vastgelegd in een wijziging van de Wet Cliëntenrechten Zorg.

Welnu, het Zorginstituut heeft zijn werk gedaan, het Kwaliteitskader Verpleeghuiszorg opgesteld en opgenomen in het Register van het Zorginstituut, waarmee de wettelijke basis is verzekerd. Waarna de Nederlandse Zorgautoriteit, en daarna nog eens het CPB, zijn gaan berekenen wat de kosten zullen zijn van het verhogen van de kwaliteit van de zorg tot het vereiste wettelijke niveau.

En toen kwam de paniek, want "men" schrikt van de hoogte van dat bedrag. Als Van Rijn inderdaad wist wat hij deed, dan is dat volgens Hendrickx "het perfecte politieke misdrijf".

Maar er zijn goede redenen om hier heel anders naar te kijken. Misschien zou de paniek veel meer moeten gaan over hoe belabberd die langdurige ouderenzorg tot nu toe kennelijk geweest is. Die vele miljarden die nu nodig zijn, die hadden al veel eerder op de begroting behoren te staan. Dat onze langdurige ouderenzorg al die tijd ver beneden de maat van veiligheid en waardigheid is gebleven, komt nu kennelijk "officieel" aan het licht.

Opvallend dat ik van die paniek in de politiek en de media niets merk.

Grootouderschapsverlof maakt samenleving kindvriendelijker en is goed voor kinderen

In het Belgische parlement is vorige week een wetsvoorstel ingediend om een grootouderschapsverlof in te voeren voor werkende grootouders. Zie Krijgen werkende opa's en oma's in België straks grootouderverlof?

Dat is om allerlei redenen een goed initiatief. Door demografische ontwikkelingen zijn grootouders gemiddeld jonger geworden. En leven ze langer. Waardoor ze meer beschikbaar zouden kunnen zijn om te helpen bij het grootbrengen van de kleinkinderen.

Die hulp blijkt heel belangrijk voor de ontwikkeling van kinderen. Gezinnen zijn behoorlijk sociaal geïsoleerd geraakt, waardoor elke hulp die er nog wel kan zijn, belangrijk is. Het blijkt dat jonge stellen eerder (nog) een kind "nemen" als grootouderhulp aanwezig is. En het blijkt dat die hulp goed is voor hoe kinderen zich sociaal ontwikkelen. Kijk eens naar de eerdere berichten op dit blog over het belang van grootouders.

Zondagochtendmuziek - Monteverdi - Vox Luminis en Capriccio Stravagante - Festival Oude Muziek...

Net terug uit Italië, waar we in Turijn, Bergamo en Brescia ronddwaalden. Maar natuurlijk ook een paar dagen naar Venetië. En daar waren de gedachten ook weer even bij Claudio Monteverdi, die daar van 1613 tot zijn dood in 1643 als kapelmeester van de San Marco werkte.

Speciaal voor de uitvoering in de San Marco componeerde hij het Selva morale e spirituale. Hier in een wel heel mooie uitvoering door Vox Luminis o.l.v. Lionel Meunier en het Capriccio Stravagante Renaissance Orchestra o.l.v. Skip Sempé, tijdens het Festival Oude Muziek 2016 in Utrecht. Doe je ogen dicht en verplaats je in gedachten naar Venetië en naar de San Marco.

Over de schaamte en het liegen van rechts-extremisten

In ons denken en onze emoties over het publieke domein zijn we ambivalent tussen onze morele intuïties van het gemeenschapsgedrag en van het statushiërarchiegedrag.

Het linkse politieke denken sluit meer aan bij de gemeenschapsintuïties en het rechtse politieke denken meer bij de intuïties van de statuscompetitie en de statushiërarchie. Zie voor meer over dit onderscheid hier Jonathan Haidt (Morele intuïties in het persoonlijke en onpersoonlijke domein) en hier George Lakoff (George Lakoff over morele intuïties in de politiek en over Trump. En over de Dual-Mode theorie).

Die ambivalentie houdt in dat we individueel en met zijn allen vrij gemakkelijk heen en weer schuiven tussen een meer linkse of een meer rechtse positie in het politieke spectrum. Want over het publieke domein zijn we altijd veel slechter geïnformeerd dan over het persoonlijke domein, het domein van de contacten met familie en vrienden.

Daardoor kunnen kleine veranderingen in de informatie die we toegediend krijgen, grote veranderingen in ons denken tot gevolg hebben. Nog afgezien van het fake-nieuws waaraan we bloot kunnen staan. Bovendien maakt onzekerheid ons sterk sociaal beïnvloedbaar. Als we het niet zo goed weten, laten we ons meer leiden door informatie over wat anderen denken en doen.

Zo kan het gebeuren dat je in een tijd leefde waarin iedereen zich afvroeg: "Ben ik wel links genoeg?" Maar ook kun je een tijd meemaken, zoals nu, dat iedereen zich zorgen maakt of hij wel rechts genoeg is.

Die verschuiving naar rechts en zelfs naar rechts-extremisme speelt zich zowel in Europa als in de Verenigde Staten af. En is in de Verenigde Staten sterk verbonden met wat er nu al decennia met de Republikeinse partij aan de hand is.

Die Grand Old Party (GOP) heeft zich uit het politieke midden verwijderd, is steeds extremere rechtse posities gaan innemen en is nu, met Donald Trump als president, aan de macht.

Die ruk naar rechts van wat ooit een middenpartij was, werd al in 2004 gedetailleerd beschreven door Charles Tiefer in Veering Right. How the Bush Administration Subverts the Law for Conservative Causes. En in 2006 was er al deze mooie analyse door insider John Dean, ooit adviseur van President Nixon: Conservatives Without Conscience.

Wat we nu meemaken, een extreem-rechtse partij aan de macht, is natuurlijk allereerst een pijnlijk, maar daarnaast ook een fascinerend verschijnsel. Want hoe zet je je rabiate ideologie om in beleid? Hoe verkoop je je anti-overheidsideologie, die de overheid alleen maar als probleem ziet in plaats van als ook een bron van oplossingen? Hoe breng je aan de man dat je niet wilt dat de rijken meebetalen aan de armen en niet wilt dat de gezonden meebetalen aan de zieken? Dat je een maatschappij wilt waarin alles draait om competitie? En waarin de winnaars niet worden lastig gevallen?

Het fascinerende aan wat we nu zien gebeuren is dat de Republikeinen zich lijken te schamen voor de werkelijke aard van hun bedoelingen. Want alleen zo kun je verklaren dat ze onwaarheden verspreiden, ja, zeg maar, liegen, over wat de werkelijke effecten zijn van hun voorstellen.

Zoals over hun pogingen om Obamacare van tafel te vegen en zogenaamd te vervangen door "iets beters". Zie vandaag Paul Krugman daarover: Cruelty, Incompetence and Lies.

Hun weerzin tegen het hele idee van een collectieve ziektekostenverzekering is groot. Als iemand ziek wordt en de rekeningen niet kan betalen, jammer dan. Waarom zou een gezond en rijk iemand daaraan moeten meebetalen?

Maar zelfs bij zulke extremisten is er kennelijk nog iets aanwezig van die gemeenschapsintuïties, dat maakt dat ze niet openlijk voor die weerzin durven uit te komen. Er is, gelukkig!, nog iets van schaamte aanwezig. Vandaar dat liegen.