Paola groeide op in Rome, trouwde een Schotse man en volgde hem naar Edinburgh. Daar, in een zijstraat van Leith Walk, de verbindingsweg tussen het centrum van Edinburgh en de havenplaats Leith, drijft ze nu een guesthouse. De omgeving is door leegstand, verlaten bouwplaatsen en te koop aangeboden huizen wat deprimerend. Mist ze Italië? Ja, ze gaat enkele malen per jaar op bezoek bij familie in Rome. Haar ene dochter trouwt binnenkort een Italiaanse man en de andere heeft een Italiaanse vriend en trouwplannen.
Ondanks de kou en de regen en het Schotse eten (vreemd hoor, om van een Italiaanse een ontbijt van gebakken eieren, bacon, braadworst en witte bonen in tomatensaus geserveerd te krijgen) zou ze niet terug willen. "I like it here more than in Italy". Waarom? Omdat je hier niet een envelopje met geld hoeft mee te nemen als je van een instantie iets nodig hebt. Of eerst moet zien te weten te komen hoeveel er in dat envelopje moet. En omdat banen hier niet gezien worden als privileges die je aan familie en vrienden gunt. Zodat het mogelijk is om ergens tussen te komen zonder een netwerk van contacten te hebben dat gemobiliseerd moet worden. Omdat het publieke leven er eerlijker verloopt en dat maakt het alledaagse bestaan gemakkelijker.
Dat Paola liever in Edinburgh blijft, ook al is het in de omgeving van Leith Walk, illustreert dat mensen die niet veel van elkaar verschillen, toch heel verschillende sociale evenwichten kunnen creëren. Er zijn landen met een hoog niveau van corruptie en vriendjespolitiek en er zijn landen die daar maar weinig last van hebben. Waar corruptie en vriendjespolitiek gangbaar zijn, is die toestand behoorlijk stabiel. En hetzelfde geldt voor landen waarin het eerlijker toegaat. Anders gezegd: beide zijn in evenwicht, zij het dat het ene evenwicht gunstig is (optimaal) en het andere evenwicht ongunstig (sub-optimaal). Corruptie verdwijnt niet zomaar als het er een keer is. En waar het niet is, zal het zich niet plotsklaps verspreiden. Vandaar dat de posities van landen op de Corruptie Perceptie Index van jaar tot jaar niet veel verschillen.
De meeste mensen wonen liever in een land zonder corruptie en favoritisme. De voorkeur van Paola voor Schotland komt daar mee overeen. Hoe kan het dat er dan toch landen zijn met een hoge score op die Corruptie Perceptie Index? Omdat mensen in hun gedrag sociaal beïnvloedbaar zijn. Dat geldt voor pro-sociaal gedrag, dat wordt bevorderd als andere mensen zich pro-sociaal gedragen. Zie nog eens dit bericht. Maar het geldt ook voor corruptie en aanverwant gedrag. Hoewel de meeste mensen het afkeuren, is de kans er op groter als mensen het in hun sociale omgeving veel waarnemen. Het is weliswaar niet goed, maar als anderen het doen, dan valt dat misschien ook wel weer mee. De sterkte van de afkeuring is, anders gezegd, niet een individuele beslissing, maar een uitkomst van een sociaal proces.
Dat corruptie in die zin voorwaardelijk is, dus afhankelijk is van hoeveel anderen zich corrupt gedragen, wordt in dit onderzoek empirisch aangetoond, ondertussen verschenen in de Journal of Economic Psychology (achter de poort). Het laat zien dat de bereidheid om zich corrupt te gedragen beïnvloed wordt door het waargenomen gedrag van anderen. En als je landen door de tijd heen vergelijkt, dan blijkt dat de mate van corruptie in het verleden de sterkste voorspeller is van de huidige corruptie in een land.
Wat zegt dat over hoe je corruptie kunt terugdringen? Het lijkt mij dat je moet aangrijpen bij het probleem van het informatietekort. Dat wil zeggen van het probleem dat de bewoners van een corrupt land weliswaar goed geïnformeerd zijn over de mate van corruptie, maar er wel eens te weinig van op de hoogte zouden kunnen zijn dat hun meeste landgenoten, net als henzelf, liever helemaal geen corruptie zouden willen. Dat gedeelde besef lijkt een voorwaarde voor een sociale beweging in de richting van het optimale evenwicht.
Tot die tijd verandert er niet veel. Anders dan dat er emigratie is naar landen met een optimaal evenwicht. Denk aan Paola.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten